Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την παγκόσμια οικονομία. Μερικοί υποθέτουν ότι είναι ένας στασιμοπληθωρισμός τύπου ’70. Στην πραγματικότητα δε γνωρίζουμε αν βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους ή στο τέλος της αρχής της κρίσης. Δεν ξέρουμε αν και που θα συμβεί το επόμενό της χτύπημα. Δυσκολευόμαστε να φανταστούμε πώς θα προσαρμοστεί ο κόσμος σε τιμές πετρελαίου 150-200 δολαρίων το βαρέλι. Το μόνο παρήγορο είναι ότι τα φαινόμενα της κρίσης δε συγχρονίζονται στο βαθμό που θα υποθέταμε λόγω παγκοσμιοποίησης και έτσι βλέπουμε την Ευρώπη και την Ασία να διαφοροποιούνται στο οικονομικό κλίμα από τις ΗΠΑ. Το φτάρνισμα της Αμερικής δε φέρνει πνευμονία. Κοινή μοίρα η απειλή του πληθωρισμού και των διεθνών τιμών των commodities και των τροφίμων. Η πλημμυρίδα και η άμπωτη της διεθνούς ρευστότητας. Η καθοδική φάση του οικονομικού κύκλου. Ο χρόνος θα δείξει τι είναι κυκλικό και τι προαναγγέλλει τεκτονικές μετατοπίσεις στον παγκόσμιο καπιταλισμό.
Η Ελλάδα ανήκει στον κύκλο των ευρωπαϊκών χωρών που δομικά τείνουν σε υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού. Υπάρχει ένας εσωτερικός πολλαπλασιαστής των διεθνών πληθωριστικών πιέσεων και πολύ πιο εύκολα δημιουργείται ένα αυτοτροφοδοτούμενο σπιράλ πληθωριστικών προσδοκιών. Ο «πληθωρισμός των φτωχών» εδώ είναι πολύ υψηλότερος από τον «πληθωρισμό των πλουσίων». Η Ελλάδα βρισκόταν σε ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου με ρυθμούς ανάπτυξης που τροφοδοτούνταν κυρίως από την εγχώρια ζήτηση και όταν διασταυρώθηκε με τις δυσμενείς διεθνείς συγκυρίες χτυπήθηκε πιο έντονα από την ακρίβεια. Βρισκόταν δηλαδή σε μια φάση όπου το παραγωγικό δυναμικό εξαντλεί της δυνατότητές του να ανταποκριθεί στην εγχώρια ζήτηση και ασκούνται πιέσεις στο κόστος παραγωγής και τις τιμές.
Η πολιτική αδυνατεί να απαντήσει τόσο με τις αναγκαίες άμεσες «ασπιρίνες» όσο και με τις μέσο-μακροπρόθεσμες αλλαγές που υπερβαίνουν θετικά τα διαρθρωτικά θεμελιώδη δεδομένα της ελληνικής οικονομίας τα οποία βυθίζουν την ανταγωνιστικότητα της και τροφοδοτούν τον πληθωρισμό:
• Υψηλή καρτελοποίηση, κλειστές άκαμπτες αγορές προϊόντων, υπηρεσιών και επαγγελμάτων, ανίσχυροι αντι-τράστ ελεγκτικοί μηχανισμοί, ισχυρή δυναμική προσοδοθηρισμού και κερδοσκοπίας.
• Συρρίκνωση μιας παραγωγικής βάσης με έντονα παραδοσιακά χαρακτηριστικά, σχετικά χαμηλή παραγωγικότητα και περιορισμένη εξωστρέφεια, συγκριτικά χαμηλό ποσοστό απασχόλησης και προβληματικό δημογραφικό.
• Ισχυρή ρευστότητα από υπερδανεισμό του κράτους και του νοικοκυριού, από τα ΚΠΣ, τη «σκιώδη» οικονομία, τα έσοδα από τον τουρισμό και τη ναυτιλία.
• Χαμηλή απόδοση της δημόσιας δαπάνης, χαμηλή παραγωγικότητα της διοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αυξανόμενες διοικητικές τιμές, κρατικό-ολιγαρχικό σύμπλεγμα, έμμεσοι φόροι υπέρ τρίτων, υψηλό κόστος γραφειοκρατίας, υπερρυθμίσεων και διαφθοράς, ισχυρές προσοδοθηρικές ομάδες γύρω από το κράτος.
Η «αλαφράδα» της ελληνικής οικονομίας της έδινε μέχρι τώρα τη δυνατότητα να επιπλέει στις δυσμενείς διακυμάνσεις των αγορών και να διατηρεί υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Έχει γλιτώσει μέχρι στιγμής από ανάλογες με την Ισπανία και την Ιρλανδία φούσκες των ακινήτων. Το δεύτερο εξάμηνο του 2008 θα ξέρουμε αν το επώδυνο μίγμα των υψηλότερων επιτοκίων και των τιμών του πετρελαίου θα αντιστρέψουν τη μοίρα της και αν θα τη στοιχειώσει ή όχι ένας νέος στασιμοπληθωρισμός μακράς διάρκειας. Η κυβέρνηση βρίσκεται χωρίς σχέδιο Β για τη διαχείριση της νέας κατάστασης. Άμεσα έχω προτείνει την καθιέρωση της Ηλεκτρονικής Κάρτας για την αγορά τροφίμων και πετρελαίου θέρμανσης στους συμπολίτες μας κάτω από το όριο της φτώχειας καθώς και μια σειρά προτάσεις για την αποτελεσματικότητα των εποπτικών μηχανισμών της αγοράς.
Η Ελλάδα ανήκει στον κύκλο των ευρωπαϊκών χωρών που δομικά τείνουν σε υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού. Υπάρχει ένας εσωτερικός πολλαπλασιαστής των διεθνών πληθωριστικών πιέσεων και πολύ πιο εύκολα δημιουργείται ένα αυτοτροφοδοτούμενο σπιράλ πληθωριστικών προσδοκιών. Ο «πληθωρισμός των φτωχών» εδώ είναι πολύ υψηλότερος από τον «πληθωρισμό των πλουσίων». Η Ελλάδα βρισκόταν σε ανοδική φάση του οικονομικού κύκλου με ρυθμούς ανάπτυξης που τροφοδοτούνταν κυρίως από την εγχώρια ζήτηση και όταν διασταυρώθηκε με τις δυσμενείς διεθνείς συγκυρίες χτυπήθηκε πιο έντονα από την ακρίβεια. Βρισκόταν δηλαδή σε μια φάση όπου το παραγωγικό δυναμικό εξαντλεί της δυνατότητές του να ανταποκριθεί στην εγχώρια ζήτηση και ασκούνται πιέσεις στο κόστος παραγωγής και τις τιμές.
Η πολιτική αδυνατεί να απαντήσει τόσο με τις αναγκαίες άμεσες «ασπιρίνες» όσο και με τις μέσο-μακροπρόθεσμες αλλαγές που υπερβαίνουν θετικά τα διαρθρωτικά θεμελιώδη δεδομένα της ελληνικής οικονομίας τα οποία βυθίζουν την ανταγωνιστικότητα της και τροφοδοτούν τον πληθωρισμό:
• Υψηλή καρτελοποίηση, κλειστές άκαμπτες αγορές προϊόντων, υπηρεσιών και επαγγελμάτων, ανίσχυροι αντι-τράστ ελεγκτικοί μηχανισμοί, ισχυρή δυναμική προσοδοθηρισμού και κερδοσκοπίας.
• Συρρίκνωση μιας παραγωγικής βάσης με έντονα παραδοσιακά χαρακτηριστικά, σχετικά χαμηλή παραγωγικότητα και περιορισμένη εξωστρέφεια, συγκριτικά χαμηλό ποσοστό απασχόλησης και προβληματικό δημογραφικό.
• Ισχυρή ρευστότητα από υπερδανεισμό του κράτους και του νοικοκυριού, από τα ΚΠΣ, τη «σκιώδη» οικονομία, τα έσοδα από τον τουρισμό και τη ναυτιλία.
• Χαμηλή απόδοση της δημόσιας δαπάνης, χαμηλή παραγωγικότητα της διοίκησης και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, αυξανόμενες διοικητικές τιμές, κρατικό-ολιγαρχικό σύμπλεγμα, έμμεσοι φόροι υπέρ τρίτων, υψηλό κόστος γραφειοκρατίας, υπερρυθμίσεων και διαφθοράς, ισχυρές προσοδοθηρικές ομάδες γύρω από το κράτος.
Η «αλαφράδα» της ελληνικής οικονομίας της έδινε μέχρι τώρα τη δυνατότητα να επιπλέει στις δυσμενείς διακυμάνσεις των αγορών και να διατηρεί υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Έχει γλιτώσει μέχρι στιγμής από ανάλογες με την Ισπανία και την Ιρλανδία φούσκες των ακινήτων. Το δεύτερο εξάμηνο του 2008 θα ξέρουμε αν το επώδυνο μίγμα των υψηλότερων επιτοκίων και των τιμών του πετρελαίου θα αντιστρέψουν τη μοίρα της και αν θα τη στοιχειώσει ή όχι ένας νέος στασιμοπληθωρισμός μακράς διάρκειας. Η κυβέρνηση βρίσκεται χωρίς σχέδιο Β για τη διαχείριση της νέας κατάστασης. Άμεσα έχω προτείνει την καθιέρωση της Ηλεκτρονικής Κάρτας για την αγορά τροφίμων και πετρελαίου θέρμανσης στους συμπολίτες μας κάτω από το όριο της φτώχειας καθώς και μια σειρά προτάσεις για την αποτελεσματικότητα των εποπτικών μηχανισμών της αγοράς.
