Πέμπτη 17 Νοεμβρίου 2011

Η καρέκλα

Με ρωτάτε ένα σωρό γιατί και γιατί; Όπως επιμένετε γιατί τόσοι υπουργοί, γιατί αυτό το Jurassic Park γύρω από τον Παπαδήμο όταν στην Ιταλία οι υπουργοί είναι 11 ή γιατί πρόσωπα που πολέμησαν την ιδέα μιας κυβέρνησης στοιχειώδους εθνικής συνεννόησης είναι πρώτο τραπέζι πίστα. 

Η εξήγηση είναι απλή. Εδώ και χρόνια αναπαράγεται μια κυρίαρχη ιδεολογία της καρέκλας. 

Όταν ένα πολιτικό και ιδεολογικό σύστημα έχει αφυδατωθεί αυτό που μένει είναι ο σκελετός μιας καρέκλας. 

Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2011

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Νέα Ορέστεια - Νέα Ιδρυτική Πράξη


Τη βραδιά που ο Πρόεδρος Γιώργος Παπανδρέου σαν Γουλιέλμος Τέλλος έβαλε το ριψοκίνδυνο στοίχημα προειδοποίησα πως αν κερδίσεις “κερδίζεις” λίγα αν χάσεις τα “χάνεις” όλα. Οι “μη δημιουργικοί” στο περιβάλλον, πρωταγωνιστές και κομπάρσοι, σ’ έναν παροξυσμό του groupthink, σε μια αιφνίδια συσκότιση του νου (άτη) τον έσπρωξαν στο μοιραίο διάβημα. “Όπως τους διώχνει κάνουν κι αμέριμνοι τραβούν για το χαμό” λέει για την άτη του Αγαμέμνονα η Ιλιάδα. Μπορεί όμως μια χαμένη ζαριά στο πεδίο της συμβατικής πολιτικής σε ένα άλλο βαθύτερο επίπεδο της πραγματικότητας να αποδειχθεί “μαγική ζαριά”; Ναι, λέμε στην Έβδομη Αίσθηση. “Είναι η μαγική ζαριά που βγάζει το μοιραίο αριθμό με τον οποίο κερδίζεις ακόμα κι όταν τα έχεις χάσει όλα” (1). Ναι, εφόσον εισερχόμεθα στην τραγική αίσθηση του ναυαγισμού που μεταμορφώνει εσωτερικά τους ανθρώπους και μπορεί να δημιουργήσει τελικά την τραγική συναίσθηση μιας κοινής μοίρας.
Σε λίγο ο “Δολοφόνος με το Αγγελικό Πρόσωπο”(2), ο Killer, δεν θα είναι Πρωθυπουργός. Μπορεί η θυσία του, ο “ιδρυτικός φόνος” να γίνει η απαρχή μιας νέας ιδρυτικής πράξης στην πολιτική ζωή όπως είχαμε προαναγγείλει;(3)
Τις μέρες του 2004 που αναλάμβανε δημοψηφισματικά θριαμβευτής αρχηγός τον έβλεπα και το έγραψα σαν νέο Ορέστη σημαδεμένο από την Τρόικα Μοίρα της φυλής του Ατρέα (Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος). Το ΠΑΣΟΚ ήταν η φυλή του Ατρέα, το “Άργος”, ο κύκλος της Νέας Ορέστειας, η πολιτική οικογένεια του παπα-Ανδρέα (Σταυρόπουλου) από το Καλέντζι της Αχαΐας που κυριάρχησε μεταπολεμικά στην Ελλάδα(4).
Η τραγική γνώση δημιουργούσε μέσα μου το σκοτεινό συναίσθημα που καλλιέργησε ο Αισχύλος ότι στην “τρίτη γενιά”, στους “εγγονούς” της ιστορίας πληρώνονται τα παλιά και ανεξόφλητα “χρέη”. Κάθε χρόνο έγραφα ένα βιβλίο με αποκλειστικό θέμα σε πολλές παραλλαγές τις προειδοποιήσεις κινδύνου ενώπιον μιας επερχόμενης καταστροφής. Επεχείρησα μάταια να υποδυθώ το ρόλο ενός διακριτικού Πυλάδη δίχως να μπλέξω ποτέ σε διαγκωνισμούς και παίγνια εξουσίας. Εν μέσω μιας μεγάλης κρίσης, συστημικής, ελληνικής και ευρωπαϊκής, προειδοποιούσαμε, τα διαβολικά γεγονότα θα συνωμοτούν σε μια καταστροφική αλυσίδα κι ο “αναίτιος εγγονός” της ιστορίας, ο νέος Ορέστης τη μια θα ολιγωρεί και θα αφήνει τα πράγματα να πάρουν το δρόμο τους, την άλλη κάνει επιλογές σε πρόσωπα και πράγματα θαρρείς και υπακούει σ’ ένα τυφλό κάλεσμα της Τρόικας Μοίρας για να πραγματωθεί ο “χρησμός” ως αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία. Ο αμείλικτος μηχανισμός της ελληνικής τραγωδίας πήρε μπροστά. Ο νέος Ορέστης γίνεται τελικά παίγνιο περιστάσεων που ξεπερνούν τον έλεγχό του και τη δική του ευθύνη και μεταμορφώνεται παρά τη θέλησή του σε ήρωα τραγωδίας.
Ο εγγονός του Ατρέα φάνηκε να ολοκληρώνει και να επεκτείνει το “Βασίλειο των Ατρειδών”, στην πραγματικότητα όμως το “διαλύει”, τελειώνει δηλαδή την παλαιά τάξη πραγμάτων και αντικειμενικά θέτει στην ημερήσια διάταξη ένα ιδρυτικό ζήτημα, όπως συμβαίνει λυτρωτικά, καθαρτήρια σε κάθε τραγωδία. Όταν πρωταγωνιστές, εχθροί και “φίλοι”, - μέγιστοι εν τοις μικροίς, ελάχιστοι εν τοις μεγάλοις -, όταν “αδελφοί” και “συγγενείς” - νευρωτικές Ιφιγένειες και Ηλέκτρες -, όταν μαθητευόμενοι μάγοι, ολέθριοι συμβουλάτορες, “προδότες” και “προδομένοι”, βαρόνοι, “κηπουροί”, κι αποδιοπομπαίοι τράγοι είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στους χιλιοπαιγμένους ρόλους, εκείνος ήρεμα, απλά, στωικά, όπως πρέπει στην ιερότητα του τραγικού ήρωα, αναγγέλλει από το βήμα της Βουλής το τέλος του θυσιαστικού κύκλου με τα παρακάτω λόγια:
“Ελπίζω να συμβολίσουν αυτές οι πράξεις μου μια διαφορετική εικόνα και κουλτούρα στην πολιτική μας ζωή... να στείλουν ένα μήνυμα ότι δεν είμαστε μεταξύ μας εχθροί, ότι μπορούμε να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλο χωρίς μίσος, χωρίς πόλωση, με αλληλεγγύη και αγάπη”.
Ο “εγγονός”, δίχως ίσως να το έχει συνειδητοποιήσει ακόμα και ο λογογράφος του, το ξεκόβει σε όλους όπως ο Αρτώ “Κύριοι, καιρός να τελειώνουμε με τα παλαιά αριστουργήματα”.
Η παραίτηση του Γιώργου Παπανδρέου αντικειμενικά, ανεξάρτητα από εφήμερες περιπλοκές, εμβαλωματικές, ψυχαναγκαστικές λύσεις της στιγμής, τις υστερικές άμυνες του παλαιού καθεστώτος, εγκαινιάζει στο άμεσο μέλλον μέσα από μια οδυνηρή μετάβαση ένα νέο πολιτικό και πολιτειακό κύκλο, μια τριπλή ιδρυτική πράξη
  • την είσοδο στην εποχή των συμμαχικών προγραμματικών κυβερνήσεων και το τέλος του παλαιού δικομματισμού
  • τη νέα ίδρυση, τη θετική υπέρβαση της “φυλής του Ατρέα”, τη ριζική ανασύνθεση του πολιτικού χώρου μεταξύ δεξιάς και κομμουνιστικής αριστεράς, την ενεργό παρουσία ενός νέου πολιτικού αστερισμού που θα υπερβαίνει τις παλαιές συντεταγμένες
  • τον πολιτειακό - συνταγματικό μετασχηματισμό του μεταπολιτευτικού καθεστώτος.


Ένα δημοψήφισμα τον έφερε στην κορυφή, ένα “δημοψήφισμα” προκάλεσε την πτώση του αλλά ίσως είναι στο τέλος αυτή η ακούσια “μαγική ζαριά” που κερδίζει όταν τα έχεις χάσει όλα. Δεν έχω αυταπάτες. Οι μοιραίοι “επαγγελματίες”, πριν πηδήξουν στο επόμενο βαγόνι, θα κάνουν τα πάντα να τον φέρουν στα μέτρα τους, να σκηνοθετήσουν τη μετατροπή του από σεβαστό πρωταγωνιστή μιας ελληνικής τραγωδίας σε ήρωα παρωδίας. Να συρρικνώσουν δηλαδή το ιδρυτικό νόημα των στιγμών που ζούμε. Όμως ο κύβος ερρίφθη.

---------------
1. Έβδομη Αίσθηση, σελ. 89
2. Ε! Πρόεδρε, σελ. 18-20
3. Έβδομη Αίσθηση, σελ. 143
4. Ζητούνται Αλχημιστές, σελ. 290 - 305

Τετάρτη 9 Νοεμβρίου 2011

Σχόλιο στις ερωτήσεις σας...


Μου λέτε να σχολιάσω τις διαφαινόμενες εξελίξεις. Δεν τις γνωρίζω. Αλίμονο, λέω αν ένα βήμα πριν το γκρεμό μεταλλαχθεί η άτυπη μέχρι σήμερα συμπαιγνία των “αντιπάλων συμπαικτών” στους καθιερωμένους ρόλους με μια τυπική συμπαιγνία ανασφαλών ηγεσιών με ψευδώνυμα πρόσωπα. Κάτι τέτοιο δε θα είχε σχέση με μια κυβέρνηση έκτακτης εθνικής ανάγκης, έστω περιορισμένων στόχων, ούτε θα ενίσχυε την εθνική αξιοπιστία, καθώς γλιστρούμε σαν χώρα όλο και πιο γρήγορα προς το χειρότερο σενάριο. Ελπίζω να μη συμβεί.

Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2011

Δήλωση για την αποψινή ψηφοφορία

Αν έστω στο παραπέντε οι βασικοί πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής δεν σταματήσουν τις αξιοθρήνητες μπλόφες και δεν αποσαφηνίσουν ρητά και κατηγορηματικά τις προθέσεις τους δεν πρόκειται να μετάσχω σε μια ψηφοφορία η οποία μπορεί στη συνέχεια να αποδειχθεί παρωδία.

0,000034

Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011

Σχόλια στο παρά πέντε - ΕΝ ΘΕΡΜΩ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Ας έρθουν όλοι στα συγκαλά τους τις επόμενες ώρες


Στο παρά πέντε, πριν το χαμό, ας έρθουν στα συγκαλά τους οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής, ας παραμερίσουν τον τυχοδιωκτικό εγωισμό και ας κάνουν όλοι ένα μικρό βήμα πίσω για ένα τουλάχιστον ελάχιστο σταθεροποιητικό πλαίσιο εθνικής συνεννόησης για το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης εθνικής ανάγκης μέχρι να πάμε σε εκλογές σε συμφωνημένο ασφαλή χρόνο.
Θεωρώ ότι κανείς δεν έχει τη νομιμοποίηση να βάλει σε αμφισβήτηση τη συμμετοχή της Ελλάδας στο Ευρώ ή πολύ περισσότερο να εμφιλοχωρείται, σε μια δημοψηφισματική διαδικασία, έστω σαν υποψία, ένα καισαρικού τύπου διχαστικό δίλημμα “ή εγώ ή η δραχμή”. Το θεωρώ άλλωστε παντελώς ασύμβατο με την ιστορία και την προσωπικότητα του Πρωθυπουργού
Καμιά φορά όμως αξιόλογοι άνθρωποι τραβούν τα μαλλιά τους για να τα καταφέρουν να ξεκολλήσουν από το βάλτο. Αυτό έκανε και ο Γιώργος Παπανδρέου στο άγχος του για μια δημοκρατική νομιμοποίηση των προσπαθειών του να διασώσει τη χώρα εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου σε απελπιστικές συνθήκες.
Ό,τι κι αν γίνει πρέπει να μπει άμεσα “ζώνη ασφαλείας” στη χώρα μέσω μιας στοιχειώδους τουλάχιστον δημοκρατικής συνεννόησης. Ας σεβαστούν τουλάχιστον οι πρωταγωνιστές έναν έσχατο κανόνα - όριο του πολιτικού ανταγωνισμού: την μη καταστροφή της χώρας. Διαφορετικά το σύμπλεγμα Ύβρις - Νέμεσις της ελληνικής τραγωδίας θα κτυπήσει αμείλικτα τους πάντες και διαδοχικά στη σειρά.
Ας πάρουν όλοι μια ανάσα και ας αντιδράσουν με καθαρό “κρύο” κεφάλι. Θεωρώ αυτονόητο ότι ο Πρωθυπουργός πρέπει να διευκολύνει τις ομαλές πολιτικές εξελίξεις, να αποσύρει εντός των επόμενων ωρών την πρότασή του για δημοψήφισμα τουλάχιστον αυτή τη χρονική περίοδο και να συμβάλει στο σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ανάγκης.



Πολιτική Αθλιότητα αθλίων yes men

Θεωρώ πρωτοφανή αθλιότητα τον υπαινιγμό ότι οι βουλευτές που υποστήριξαν ένα ελάχιστο έστω σταθεροποιητικό πλαίσιο εθνικής και κοινωνικής συνεννόησης ή μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης υπηρετούν “συμφέροντα”. Άλλωστε ο ίδιος ο Πρόεδρος πήρε μια πρωτοβουλία που έμεινε στη μέση για το σχηματισμό της τον Ιούνιο και μάλιστα, ενδεχόμενα, δίχως αυτόν στη θέση του Πρωθυπουργού. Στη μία και μοναδική συζήτηση που είχαμε μαζί πριν τρεις μήνες κάθε άλλο παρά απέκλεισε αυτό το ενδεχόμενο και πολύ περισσότερο δεν το θεώρησε υπονόμευσή του. Το εντελώς αντίθετο. Εκτός κι αν συνωμοτούσε εναντίον του εαυτού του.
Όσο για μένα γνωρίζετε ότι πριν τις εκλογές είχα φωνάξει ότι χρειάζεται η νέα κυβέρνηση να έχει ντε φάκτο χαρακτηριστικά έκτακτης εθνικής ανάγκης για την αποτροπή της χρεωκοπίας (βλέπε στο Ε, Πρόεδρε! το κεφάλαιο Κυβέρνηση Έκτακτης Εθνικής Ανάγκης σελ.87) (Αύγουστος 2009) κάτι που δεν ταυτιζόταν βέβαια με τη συγκυβέρνηση.
Η επινόηση συνωμοσιών και η κατασκευή “εχθρών” και “προδοτών” είναι πάντα το έσχατο καταφύγιο εξουσιομανών yes men και αυλικών. Θεωρώ λοιπόν ελεεινή πολιτική αθλιότητα να γίνεται ανάλογος υπαινιγμός για βουλευτές που θα μπορούσαν να ηρωοποιηθούν τζάμπα πριν λίγο αλλά σηκώνουν το σταυρό του μαρτυρίου για να μη βγει ο αναπνευστήρας από την εντατική που βρίσκεται η πατρίδα μας και μάλιστα για επιλογές που κανείς ποτέ δεν άκουσε τη γνώμη τους.



Η αναδιάρθρωση του χρέους και οι ηρωικοί “πολέμαρχοι” εναντίον των τραπεζών

Δεν αξίζει τον κόπο να απαντά κανείς σε ανθρώπους που τα έκαναν θάλασσα. Θα θυμάστε ότι πριν ακόμη πεταχτούμε οριστικά εκτός αγορών έθεσα δημόσια πρώτος την ανάγκη άμεσου πολιτικού διακανονισμού  του ελληνικού χρέους - προς ιδιώτες και “επίσημους” φορείς - μέσω ενός συνολικού αναπρογραμματισμού του με ανταλλαγή ομολόγων εγγυημένη από την Ευρωζώνη. Ήταν μια πρόταση έμμεσης και άμεσης μερικής διαγραφής του χρέους με παράλληλη οχύρωση των ασφαλιστικών ταμείων και των ελληνικών τραπεζών που διασφάλιζε την ελληνικότητά τους και απέτρεπε το ξεπούλημά τους σε εξευτελιστική τιμή στους γύπες (vulture funds). Αν γινόταν τότε αυτός ο διακανονισμός με χρέος ακόμα στο 120-130% του ΑΕΠ, συν ένα διετές πρόγραμμα δραστικών περικοπών στις μη ανταποδοτικές υπηρεσίες του δημοσίου συν αντισταθμιστικές νομισματικές και επενδυτικές “ενέσεις” από την ΕΕ δε θα χρειάζονταν τα γιγαντιαία Μνημόνια. Δυστυχώς όμως η Ευρωζώνη έκανε λάθος διάγνωση και πρόγνωση και κινήθηκε με λάθος χάρτη όπως το είχα προαναγγείλει προεκλογικά με το Ε, Πρόεδρε! Ο αναγνώστης μπορεί να βρει αναλυτικά τη σκέψη μου  στο κείμενο Πλάτων και Διονύσιος αναδιαρθρώνουν το Χρέος (Έβδομη Αίσθηση 2010, σελ. 281-303) και στο κείμενο που είχα διανείμει τότε στους βουλευτές όλων των κομμάτων με τίτλο “Εδώ και τώρα επανατοποθέτηση του Ελληνικού ζητήματος στην Ευρωζώνη”. Παραθέτω μόνο ένα ενδεικτικό απόσπασμα της πρότασής μου εκείνη την περίοδο.



Δεύτερο, συνολικός αναπρογραμματισμός το ταχύτερο δυνατό του δημόσιου χρέους της Ελλάδας
Οι κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων θα κληθούν να τα ανταλλάξουν (swaps) με νέα ομόλογα σε δύο με τρεις παραλλαγές, συμβατές με τις ιδιαιτερότητες των δανειστών μας, εγγυημένα από την ΕΚΤ ή άλλο πρόσφορο θεσμό της ευρωζώνης, τα οποία θα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και ευνοϊκότερα επιτόκια. Πιθανόν ορισμένοι διεθνείς ιδιώτες επενδυτές ομολόγων να προτιμήσουν τα discount bonds, με έκπτωση επί της αρχικής τιμής για να απεμπλακούν άμεσα από την ελληνική περιπέτεια ή για δικούς τους λόγους επείγουσας ανάγκης ρευστότητας.
Πρόκειται για τον πρώτο στην ιστορία διακανονισμό χρέους σε ανεπτυγμένη χώρα που συμμετέχει σε οικονομική και νομισματική ένωση και συνεπώς υπάρχουν κενά σχετικής οικονομικής κουλτούρας, καθώς και τεχνικά και νομικά κενά που μπορούν να καλυφθούν σύντομα με κατάλληλη προετοιμασία. Η Ελλάδα διατηρεί σημαντικό νομικό πλεονέκτημα καθώς το ελληνικό χρέος στη συντριπτική του πλειοψηφία υπάγεται στο ελληνικό δίκαιο. Ο προτεινόμενος διακανονισμός έχει ποιοτικές διαφοροποιήσεις από τις παλαιού τύπου αναδιαρθρώσεις. Έχει έντονα συντεταγμένα πολιτικά χαρακτηριστικά αφού η ανταλλαγή σε μεγάλο βαθμό συντελείται μεταξύ επίσημων θεσμών της ευρωζώνης. Ικανοποιεί τα αμοιβαία συμφέροντα και τις εύλογες ισορροπίες μεταξύ πολιτικής και αγορών, χωρών - πιστωτών και χωρών - δανειζομένων καθώς και μεταξύ επίσημων δανειστών (ΕΚΤ, χώρες ευρωζώνης, ΔΝΤ) και των ιδιωτών επενδυτών καθώς οι πρώτοι έχουν προβάδισμα στην ικανοποίησή τους με πιθανό αποτέλεσμα ένας μικρός σχετικά αριθμός των τελευταίων να επωμιστεί μεγαλύτερα βάρη από το διακανονισμό. Σταθεροποιεί και οχυρώνει τις ελληνικές τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρίες καθώς και τα αποθεματικά των Ασφαλιστικών Ταμείων.
Η εμπειρία ορισμένων αναδιαρθρώσεων χρέους χωρών της Λατινικής Αμερικής υπό το Brady Plan, από το όνομα του τότε υπουργού Οικονομικών των Η.Π.Α., παρουσιάζει ορισμένες αναλογίες με την πρόταση αυτή αλλά τα δεδομένα της ευρωζώνης είναι πολύ διαφορετικά. Εκεί υπήρξε ανταλλαγή ομολόγων τραπεζών που ήταν εκτεθειμένες στο υψηλό χρέος των χωρών αυτών με τα Brady bonds, εγγυημένα από το αμερικανικό δημόσιο.



Η πρόταση αυτή για μια συντεταγμένη “αναδιάρθρωση του χρέους” σε τακτά διαστήματα επικαιροποιούνταν δημόσια. Αντιμετώπισα τότε σχόλια ορισμένων στελεχών της κυβέρνησης αλλά και της αξιωματικής αντιπολίτευσης περί “εγκληματικών” προτάσεων, “καταστροφικών”, υπονομευτικών των ελληνικών τραπεζών(!) που παίζουν το παιχνίδι των κερδοσκόπων και άλλα χειρότερα.
Γι’ αυτό το λόγο χάλασαν και στοιχειώδεις προσωπικές σχέσεις. Τα ίδια περίπου πρόσωπα λένε τώρα με την ίδια ευκολία τις εντελώς αντίστροφες κατηγορίες. Οι ηρωικοί “πολέμαρχοι” εναντίον των τραπεζών αποδέχθηκαν την αναδιάρθρωση μόνο όταν την επέβαλε υποχρεωτικά η Μέρκελ αλλά τώρα με τους δικούς της σκληρούς όρους. Συνηθισμένα πράγματα, θα πείτε, στην ελληνική πολιτική ζωή. Αρκεί να θυμηθώ τις ίδιες κατηγορίες όταν παρουσίαζαν σαν εθνική προδοσία την επένδυση της Εθνικής Τράπεζας στην Finansbank δίχως ποτέ να κάνουν την αυτοκριτική τους. Έκαναν και τότε πόλεμο κατά των ιδιωτικών τραπεζών;



Ο Τζέφρι Σακς μας έλειπε...

Πράγματι φίλε, όπως μου γράφεις στο Έτσι κάνουν όλες εμφανίζω τον Τζέφρι Σακς του Κολούμπια σαν έναν οικονομολόγο - υπόδειγμα σε αποτυχημένες και καταστροφικές προβλέψεις(σελ. 74). Όμως φίλε, αγνοώ πως ο Τζέφρι Σακς ήταν στην ελληνική διαπραγματευτική ομάδα στην τελευταία σύσκεψη κορυφής, όπως ισχυρίζεσαι ότι διάβασες στον Τύπο. Δεν το πιστεύω. Το αποκλείω. Άλλο καλώς κακώς να είναι συνομιλητής του Πρωθυπουργού σαν διασημότητα. Ξέρω ότι τώρα το “παίζει” προστάτης των φτωχών και “αγανακτισμένος” (!) στη Wall Street αλλά ήταν ο σύμβουλος της εποχής Γιέλτσιν που σχεδίασε την ολέθρια “θεραπεία σοκ”  και το θεσμικό πλαίσιο για την αρπαγή της δημόσιας περιουσίας από τους ολιγάρχες της Ρωσίας μέσω δήθεν λαϊκών συμμετοχικών σχημάτων. Ξέρω επίσης ότι πρόσφατα δημοσίευσε ένα σενάριο - μοντέλο για την ανάπτυξη της Ελλάδας την επόμενη δεκαετία εντελώς απλουστευτικό αφού, εκτός των άλλων, παρέβλεπε τις συνέπειες της επιταχυνόμενης δημογραφικής γήρανσης στο χρέος, στην παραγωγικότητα της εργασίας και στις αξίες των κινητών και ακίνητων περιουσιακών στοιχείων. Ελπίζω να μη συμβούλευε τον Πρωθυπουργό στη διαχείριση της κρίσης. Το αποκλείω.

Ας έρθουν όλοι στα συγκαλά τους τις επόμενες ώρες


Στο παρά πέντε, πριν το χαμό, ας έρθουν στα συγκαλά τους οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής, ας παραμερίσουν τον τυχοδιωκτικό εγωισμό και ας κάνουν όλοι ένα μικρό βήμα πίσω για ένα τουλάχιστον ελάχιστο σταθεροποιητικό πλαίσιο εθνικής συνεννόησης είτε πάνε σε εκλογές σε συμφωνημένο χρόνο είτε και σε δημοψήφισμα μόνο εφόσον υπάρξει υποχρεωτικά ευρύτερη συναίνεση στη διατύπωση του ερωτήματος, κάτι που δεν το βλέπω.
Θεωρώ αυτονόητο ότι απόψε ο Πρωθυπουργός ρητά και κατηγορηματικά θα αποσυνδέσει την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης από μια αυτόματη υφαρπαγή εν λευκώ εξουσιοδότησης σε μια αστόχαστη πρωτοβουλία που μπορεί να ξεφύγει και να αποδεσμεύσει τυφλές καταστροφικές δυνάμεις όπως συνέβη με όλες μέχρι σήμερα τις ιστορικές χρεωκοπίες της Ελλάδας. Θεωρώ ότι κανείς δεν έχει τη νομιμοποίηση να βάλει σε αμφισβήτηση τη συμμετοχή της Ελλάδας στο Ευρώ ή πολύ περισσότερο να εμφιλοχωρείται σε μια δημοψηφισματική διαδικασία, έστω σαν υποψία, ένα καισαρικού τύπου διχαστικό δίλημμα “ή εγώ ή η δραχμή”. Το θεωρώ άλλωστε παντελώς ασύμβατο με την ιστορία και την προσωπικότητα του Πρωθυπουργού.
Καμιά φορά όμως αξιόλογοι άνθρωποι τραβούν τα μαλλιά τους για να τα καταφέρουν να ξεκολλήσουν από το βάλτο. Αυτό έκανε και ο Γιώργος Παπανδρέου στο άγχος του για μια δημοκρατική νομιμοποίηση των προσπαθειών του να διασώσει τη χώρα εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου σε απελπιστικές συνθήκες.
Ότι κι αν γίνει πρέπει να μπει άμεσα “ζώνη ασφαλείας” στη χώρα μέσω μιας στοιχειώδους τουλάχιστον δημοκρατικής συνεννόησης. Ας σεβαστούν τουλάχιστον οι πρωταγωνιστές ένα έσχατο κανόνα - όριο του πολιτικού ανταγωνισμού: τη μη καταστροφή της χώρας. Διαφορετικά το σύμπλεγμα Ύβρις - Νέμεσις της ελληνικής τραγωδίας θα κτυπήσει αμείλικτα τους πάντες και διαδοχικά στη σειρά.
Ας πάρουν όλοι μια ανάσα και ας αντιδράσουν με καθαρό “κρύο” κεφάλι. Θεωρώ αυτονόητο ότι ο Πρωθυπουργός πρέπει να διευκολύνει τις ομαλές πολιτικές εξελίξεις και να αποσύρει εντός των επόμενων ωρών την πρότασή του για δημοψήφισμα τουλάχιστον αυτή τη χρονική περίοδο.

Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2011

Κώστας Τζιαντζής ή η αιώνια επιστροφή των “ηττημένων” της ιστορίας


“Έφυγε” ο Κώστας; Όταν έγραφα το “Χαμένο Μπλουζ” (‘96) αυτόν το ρομαντικό επαναστάτη με το άρωμα των εξεγέρσεων του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου είχα στο μυαλό μου. Ένας genius, μια ηγετική μορφή με ασύλληπτη συναισθηματική ευφυΐα. Να αγαπάς προσωπικά κάποιον, να τον λατρεύεις ακόμα κι όταν διαφωνείτε, δεν ήταν ποτέ εύκολο στην αριστερά. Να είσαι με κάποιον σύντροφος στις δύσκολες ώρες της παρανομίας δεν είναι ασυνήθιστο. Το δύσκολο είναι να έχεις μια αγαπητική φιλική σχέση.
“Επιστρέφω” συχνά στην εικόνα του Κώστα στο εσωτερικό του βλέμμα, το συνωμοτικό του χαμόγελο, την κρυφή μελαγχολία, το καθοδηγητικό του ύφος που το μετρίαζε αν δεν το αυτοακύρωνε το λεπτό διεισδυτικό χιούμορ του. Σε δυο τρεις περιπτώσεις διαφωνήσαμε στην τακτική του αντιδικτατορικού αγώνα αλλά με τι τρυφερή αλληλεγγύη και αμοιβαία εκτίμηση και αναγνώριση! Ήταν η πιο κατάλληλη ηγετική προσωπικότητα για να ανασυνθέσει στη μεταπολίτευση μια νέα λαϊκή πλειοψηφική αριστερά. Ένας Έλληνας ας πούμε Λούλα. Τι τον συγκρατούσε; Ποιο αόρατο χέρι, εσωτερικό, ψυχικό, σκηνοθετούσε την αποτυχία του και τη δική μας αποτυχία; Τον πείραζα πως ήταν Πυργιώτης ή ότι τον τραβούσε προς τα πίσω η παράδοξη ενοχή ότι γεννήθηκε “αστός” που παράκμασε η οικογένειά του. Ξαναεπιστρέφουμε μαζί του στο αίνιγμα της ιστορίας γιατί ο χαρισματικός Τρότσκι έχασε από τον αγροίκο, πειθαρχημένο Στάλιν. Ίσως ένιωθε ο Κώστας πάντα μια ακατανίκητη έλξη προς την οικειότητα, την αφοσίωση και την επαναστατική ομοιογένεια ενός στενού κύκλου όπως με τους συντρόφους του στο ΝΑΡ και παλιότερα στους επαναστατικούς αντιδικτατορικούς κύκλους της πλατείας Μαβίλη.
“Επιστρέφω” πολλά βράδια στον Κώστα όπως γλιστρά η μνήμη μου στον επαναστάτη αναρχικό Μπλανκί με τη μελαγχολική σύλληψη της ιστορίας, που βασίζεται στην αιώνια επιστροφή των “ηττημένων”. Είναι η ποίηση μιας βαθύτερης ήττας όλων μας με διαφορετικό πρόσημο.
Χωρίσαμε σύντροφε Κώστα σαν δυο καράβια που ξεκίνησαν από το ίδιο λιμάνι και πίστευαν πως κάποτε θα ξανασμίξουν. Το ήξερες όμως ότι “επιστρέφω” σε σένα όπως “επιστρέφουμε πάντα στον οίκο του πατρός μας” κατά τον Νοβάλις.

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Δυο βήματα εμπρός, ένα βήμα πίσω

Στο προεκλογικό “Ε, Πρόεδρε!” προειδοποιούσα για το “πρώτο θανάσιμο αμάρτημα” στη διαχείριση μιας κρίσης με τα παρακάτω χαρακτηριστικά λόγια:
“Πρόεδρε...SOS! Το 60% τουλάχιστον της αποτυχίας της πολιτικής οφείλεται στον μη υπολογισμό του “Νόμου των Ακούσιων Συνεπειών”. Άλλο επιδιώκεις, άλλο προκύπτει. “Σπέρνεις σιτάρι, φυτρώνει κριθάρι”.
Αυτό συμβαίνει και με τα δημοψηφίσματα. Ο Πρόεδρος ανήκε πάντα, όσα χρόνια τον ξέρω, στους ένθερμους θιασώτες τους. Εγώ αντίθετα κουβαλώ μια επιφύλαξη της δημοκρατικής αριστεράς προς δημοψηφίσματα που έχουν καισαρικό ή Γκωλικό χαρακτήρα του τύπου “ή εγώ ή το χάος”. Ο Πρόεδρος ασφαλώς είναι συνεπής με τη δημοψηφισματική του κουλτούρα αλλά τώρα το ζήτημα δεν αφορά στο γενικό σύστημα δημοκρατικών αξιών αλλά στο timing και στις ακούσιες αλυσιδωτές αντιδράσεις που μπορεί να προκαλέσει και συνεπώς να οδηγήσει στην αντιστροφή του νοήματός των πρωτοβουλιών του.


Στον καιροσκοπισμό της ηγετικής παρέας της αξιωματικής αντιπολίτευσης ο Πρόεδρος αντέταξε μια πρωτοβουλία που σ’ άλλη χρονική φάση μπορεί να ήταν λυτρωτική αλλά τώρα είναι εξαιρετικά υψηλού ρίσκου, ανεβάζει κατακόρυφα τα επίπεδα αβεβαιότητας σε μια χαοτική αγορά και σ’ ένα πολύπλοκο ευρωσύστημα όπου κάθε ασάφεια στις προοπτικές οδηγεί τους πάντες να τείνουν να προεξοφλούν τις άμεσες εξελίξεις με βάση το χειρότερο σενάριο. Ο Πρόεδρος έπρεπε να είναι πιο προσεκτικός αφού γνωρίζει δραματικά από πρώτο χέρι ότι το προεκλογικό και μετεκλογικό επιτελείο του, παρά τις προειδοποιήσεις, έκανε κακή στάθμιση των κινδύνων και γενικά παίρνει χαμηλή βαθμολογία στο πολιτικό και οικονομικό risk και crisis management.  Τη διασφάλιση και βελτίωση των όρων εφαρμογής της συμφωνίας της 27ης Οκτωβρίου επεδίωξε προφανώς με την πρωτοβουλία του ο Πρόεδρος κι όμως αυξάνουν οι κίνδυνοι να τιναχτεί αυτή στον αέρα. Τον διακανονισμό του χρέους προς τους ιδιώτες ήθελε να κατοχυρώσει κι όμως τον βάζει αντικειμενικά σε αμφιβολία. Τη δημοκρατική νομιμοποίηση στοχεύει να ενισχύσει κι όμως μπορεί να υποδαυλίσει ό,τι ακριβώς ήθελε να αποφύγει, τις τυφλές εξελίξεις και τον παροξυσμό των παθών ενός νέου διχασμού. Την αναγκαία πολιτική, οικονομική και κοινωνική σταθεροποίηση να επιτύχει κι όμως είναι ενδεχόμενο να αποδεσμεύσει ανεξέλεγκτες δυνάμεις. Τον τυχοδιωκτισμό του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης επιχείρησε  να συγκρατήσει κι όμως του χαρίζει απροσδόκητα ένα χαοτικό και ετερόκλητο μπλοκ δυνάμεων που τείνουν να απομονώσουν πολιτικά την κυβέρνηση.


Ένας ηγέτης μπορεί σε οριακές στιγμές να λειτουργεί ως Γουλιέλμος Τέλλος: να επιχειρεί να στοχεύσει το μήλο κι όχι το κεφάλι του παιδιού. Τότε ή τα κερδίζει όλα ή τα χάνει όλα. Το τελικό αποτέλεσμα κρίνει αν είναι πράγματι ηγέτης ή απλώς τζογαδόρος. Στο συγκεκριμένο όμως ζήτημα του δημοψηφίσματος στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση που όλα εξελιχθούν ομαλά αν “κερδίσεις” κερδίζεις λίγα κι αν “χάσεις” τα χάνεις τελικά όλα. Όχι εσύ αλλά η χώρα η οποία τότε κινδυνεύει από την πτωχευτική καραντίνα να εξοστρακιστεί στην ανεξέλεγκτη χρεωκοπία και στην έξοδο από το ευρώ.


Υπάρχει μια εξαιρετική αρχαία ελληνική έννοια που μπορεί να μας λυτρώσει. Είναι η φρόνησις. Ας κάνουν όλοι άμεσα ένα βήμα πίσω σ’ ένα ελάχιστο σταθεροποιητικό πλαίσιο εθνικής, δημοκρατικής και κοινωνικής συνεννόησης. Τότε και μόνο, όταν μπει μια “ζώνη ασφαλείας” στη χώρα, η προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία είτε μέσω εκλογών είτε μέσω δημοψηφίσματος δεν θα λύσει τα φρένα προς το γκρεμό. Παπανδρέου και Σαμαράς πρέπει άμεσα υπό τον διαμεσολαβητικό ρόλο του Προέδρου της Δημοκρατίας να κάνουν ένα πατριωτικό έντιμο βήμα προς μια στοιχειώδη τουλάχιστον δημοκρατική συμφωνία.


Διαφορετικά το μόνο που απομένει είναι η φρόνησις που απουσιάζει από τις πολιτικές ηγεσίες να περισσέψει στον ελληνικό λαό για να αποφύγουμε ένα νέο μαύρο ‘97. Κανείς όπως κι αν λέγεται, όσο ψηλά κι αν στέκεται δεν είναι υπεράνω της πατρίδας.
Η αμείλικτη μηχανή της ελληνικής τραγωδίας έχει μπει μπροστά εδώ και καιρό και όλοι - κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι, πρωταγωνιστές και κομπάρσοι, “σκηνή” και “πλατεία” - κάνουν επιλογές που οδηγούν στο χαμό έτσι που να λες μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι.


Οι πρωταγωνιστές έκαναν εν θερμώ δύο παραπάνω βήματα μπρος, είναι επείγον να κάνουν άμεσα, απόψε, αύριο το πολύ ένα βήμα πίσω. Δεν είναι η τόλμη και η πολιτική φαντασία που τους παρακινεί αλλά ένας κρυφός φόβος και η ανασφάλεια. Είναι το ψυχολογικό σύνδρομο της ματαίωσης. Ένας ηγέτης φτάνει κοντά σ’ ένα διακαή στόχο του κι όμως την ύστατη στιγμή σκηνοθετεί ασύνειδα την αποτυχία των προσπαθειών του.

Καιρός για ήρεμη αυτοπεποίθηση, στωική αυτοσυγκέντρωση και εθνική ευθύνη. Καθένας πλέον ατομικά και συλλογικά αναλαμβάνει τις ευθύνες του.