O Επισκέπτης της 2 Μαΐου 2008
Ο Μάης του «68» ασφαλώς δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός.
Δεν έπεσε από τον ουρανό αλλά ξεκίνησε και εξελίχθηκε δίχως κανένα στρατηγικό σχέδιο. Ήταν ο τελευταίος επαναστατικός σπασμός στην παλιά Ευρώπη και βέβαια η κορυφαία ίσως στιγμή της χρονιάς που θεωρείται ότι άλλαξαν όλα, του μυθικού «68». Της χρονιάς που αντιπροσωπεύει καλύτερα από κάθε άλλη τα Sixties. Αλλά υπήρξαν πολλά «68» ή και αντί – «68». Εμείς κολλάμε μόνο σ’ ότι γοήτευε τη δική μας νεότητα.
Υπήρξαν και συντηρητικά «68»;
Μη ξεχνάτε ότι μετά το Μάη νίκησε ο Ντε Γκωλ στη Γαλλία και ο Νίξον στην Αμερική. Οι ράντικαλς του αντιπολεμικού κινήματος δεν πήγαν καν να ψηφίσουν και ευνόησαν τελικά τη νίκη της πιο σκληρής δεξιάς στην Αμερική. Θυμηθείτε μόνο τη μεγάλη πορεία της «σιωπηλής πλειοψηφίας υπέρ του ντε Γκωλ στις 27 Μαΐου στην Αψίδα του Θριάμβου. «68» είναι επίσης η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κένεντυ. Δεν είναι μόνο η ροκ αντικουλτούρα, το ποπ ήθος, οι χίπις, ο Τζον Λένον, ο Τζίμι Χέντριξ, ο Τζο Κόκερ, ο Κον Μπε Ντιτ, η Σορβόνη, η Εκόλ Νορμάλ και το Χάρβαρντ αλλά και η λεγόμενη αντί-αντικουλτούρα, τα λεγόμενα Other Sixties που δημιούργησαν το έδαφος για τη συντηρητική αντεπανάσταση της επόμενης δεκαετίας.
Προπαντός ’68 είναι το Βιετνάμ.
Ναι φώναζαν για το Βιετνάμ αλλά απρόσωπα. Ο δυτικός τύπος και η TV ίσως και οι celebrities του κινήματος ένιωθαν πολύ λίγη ταύτιση με τους φτωχούς, άσχημους, κιτρινιάρηδες εφήβους Βιετκόνγκ στο Δέλτα του Τονκίν και στα υπόγεια τούνελ Cu Chi που πολιορκούσαν τη Σαϊγκόν. Αυτοί δεν ήταν οι σταρ του ’68. Αργότερα πολύ συνειδητοποίησα ότι η χρυσή νεολαία του Χάρβαρντ και του Γέιλ σπάνια γνώριζε κάποιον που είχε πάει φαντάρος στο Βιετνάμ. Ήταν άλλοι κόσμοι. Κι όμως μόνο το ’68 σκοτώθηκαν 15.000 Αμερικάνοι.
Το «68» συνεπώς είναι γεμάτο αντιθέσεις.
Είναι το Παρίσι αλλά είναι και η Πράγα. Είναι ο Νίξον αλλά είναι και ο Μπρέζνιεφ. Είναι η νεολαία που διαδηλώνει και τρέχει στις συναυλίες αλλά και η νεολαία που την ίδια ώρα στα ίδια πανεπιστήμια προετοιμάζει στα εργαστήρια το επόμενο κύμα της νέας τεχνολογικής επανάστασης, το Internet και το PC.
Ποια θεωρείς κορυφαία αντίθεση του Μάη του ’68;
Αυτό που είχαν ή νόμιζαν ότι είχαν στο μυαλό τους οι πρωταγωνιστές της φοιτητικής εξέγερσης στο Παρίσι - οι Κον Μπε Ντιτ, Κριβίν, Βεμπέρ, Μπουργκώ, Κουσνέρ, δεν είχε καμιά σχέση με τις πραγματικές συνέπειες μακροπρόθεσμα των επαναστατικών πράξεών τους. Φαντασιώνονταν και μάλιστα με ένα αρχαϊκό, ουτοπικό τρόπο ότι ανατρέπουν τον καπιταλισμό ενώ στην πραγματικότητα τον ανανέωναν ριζικά, τον μετασχημάτιζαν και πετύχαιναν, δίχως να το γνωρίζουν, τον εκδημοκρατισμό του, την πολιτιστική και κοινωνική του διεύρυνση, τη μακροζωία του. Ήταν κάτι που δε μπόρεσαν ούτε να το υποθέσουν όταν στις 24 Μαΐου παρέδιδαν στις φλόγες το Χρηματιστήριο του Παρισιού. Τίποτα πια δε θα ήταν το ίδιο στις δυτικές κοινωνίες.
Μα υπήρχε ακραία επαναστατικότητα.
Ποτέ δεν πήρα στα σοβαρά τον πολιτικό σουρεαλισμό του Μάη. Θυμηθείτε το κλασσικό «Η ανθρωπότητα δε θα είναι πραγματικά ευτυχισμένη παρά μόνο την ημέρα που ο τελευταίος γραφειοκράτης θα έχει κρεμαστεί από τα έντερα του τελευταίου καπιταλιστή». Οι νέες ανάγκες που έφερναν στην επιφάνεια οι εξεγέρσεις των Sixties, ο αντιαυταρχισμός, η γενικευμένη ανυπακοή, η επίθεση στο κατεστημένο και τον πουριτανισμό, ο σουρεαλισμός στην καθημερινότητα, το ατημέλητο ντύσιμο, ο χαμός, το ροκ, το χάπι μετέβαλλαν σε βάθος τις κοινωνίες, τα ηθικά και πολιτιστικά πρότυπα, τις καταναλωτικές τάσεις, το marketing και το management, τα μπαρόκ συστήματα της παλιάς εκπαίδευσης και της παλιάς βιομηχανίας, δημιούργησαν μια νέα βιομηχανία ψυχαγωγίας μόδας και επικοινωνίας, διεύρυναν ασύλληπτα την καπιταλιστική αγορά. Ο κόσμος έγινε πιο ανοιχτός, λιγότερο επιφυλακτικός, τα στερεότυπα φυλής και φύλου υποχώρησαν.
Και αυτό δίχως να το γνωρίζουν δούλεψε για τον ερχομό ενός νέου καπιταλισμού.
Ειδικά για την παγκοσμιοποίηση. Πολύ πριν τον Μπίλι Γκέιτς τη δουλειά της ενοποίησης των αγορών την έκανε καλύτερα ο Τζον Λένον και ο Μικ Τζάγκερ, το παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα συναδέλφωσης των λαών, ο αντιρατσισμός, η φαντασμαγορική γιορτή του «68».
Γιατί πιστεύεις ότι αυτή η συγκεκριμένη γενιά γίνεται ο καταλύτης αυτού του γενικότερου μετασχηματισμού;
Είναι η πρώτη γενιά της ειρήνης και της ευημερίας, η πρώτη που έχει χαρτζιλίκι, δικό της δωμάτιο, ζει μαζικά στις πόλεις, η πρώτη που συνδέεται με τη μαζικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την επέκταση των μεσαίων τάξεων. Ήταν η πιο κατάλληλη να εκφράσει τις νέες ανάγκες που αναδύονταν στις κοινωνίες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, ανάγκες πολύ διαφορετικές από αυτές της γενιάς του πολέμου.
Υπάρχει αισθάνομαι κάτι που σας στεναχωρεί με τις επετείους.
Μας υπενθυμίζουν ότι ο χρόνος φεύγει πολύ γρήγορα. Είναι φυσικό να στρεφόμαστε στις αναμνήσεις των καλύτερών μας χρόνων για να αντλήσουμε έμπνευση και κουράγιο. Αλλά το παρελθόν δεν είναι τόπος δίχως κινδύνους. Φοβάμαι λοιπόν μια ρετρό, πουρό ατμόσφαιρα που βιομηχανοποιεί τη νοσταλγία, μετατρέπει την αμφισβήτηση τύπου ’60-’70 σε εξαρτημένο αντανακλαστικό, σε κομφορμισμό, σε ιδεολογία βαμπιρισμού και κατασκευάζει στο όνομα των Sixties ένα μυθολογικό υπόβαθρο που καπελώνει τις νέες γενιές και επιβάλει ένα κοινωνικό, πολιτικό και ηλικιακό status quo, συχνά με ψευδο-αριστερίστικη ρητορεία. Αυτό το καπέλο το φορούν πιο άνετα οι νέοι γιατί έχει το φωτοστέφανο των sixties. Δεν είναι ασυνήθιστο τα «θύματα» να τρέχουν πρόθυμα πίσω από τους «θύτες» τους. Να ακόμα μια αντίθεση του κόκκινου Μάη.
Ο Μάης του ’68 πώς επέδρασε στο δικό μας κίνημα;
Εκ των υστέρων, αναδρομικά είναι φυσικό οι άνθρωποι να επινοούν μια ενιαία μυθολογική αφήγηση του «68» όπου όλα συνδέονται με αυτοματισμό. Δεν είναι όμως έτσι. Εδώ ήταν πολύ σκληρό το «68». Το «Η φαντασία στην εξουσία» του Μάη του ’68 είχε άρωμα φουτουριστικό, εξωτικό. Η Μπουμπουλίνας, το ΕΑΤ-ΕΣΑ, τα ξερονήσια απείχαν έτη φωτός από το «επαναστατικό» πανηγύρι της Σορβόνης και της Ναντέρ σε συνθήκες άγνωστης σε μας ελευθερίας. Εμείς επιστρέφαμε στο «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και στη «Ρωμιοσύνη» και ας ξέραμε ότι η Τζάνις Τζόπλιν, ο Ντύλαν και οι Μπητλς αντιπροσωπεύουν μια μουσική και πολιτιστική επανάσταση. Εμείς δε μπορούσαμε να έχουμε συνθήματά μας το «μην εμπιστεύεστε κανένα πάνω από τα 30». Ήμασταν στις ίδιες φυλακές Ο Μάης μας άγγιξε έντονα αλλά μέσα από πολλαπλές διαθλάσεις.
