Ποιος;

Οι «πυροσβέστες» ή η ίδια η «φωτιά», 

θα κάνουν την περισσότερη και πιο δημιουργική δουλειά; Έτσι τελειώνει το κεφάλαιο για το κραχ 2007-10 του βιβλίου μου ΛΕΥΚΟ ΚΟΤΣΥΦΙ, blue tree, ΜΑΥΡΟ ΚΑΡΑΒΙ.

Ποιοι έχουν τα κότσια να αφήσουν τη «φωτιά», την κρίση, να κάνει δημιουργικά τη δουλειά της ή πιο σωστά να την προσανατολίσουν έξυπνα με τις παρεμβάσεις τους στην «δημιουργική καταστροφή»; Εν μέσω της κρίσης ξετυλίγεται ένας ακήρυκτος πόλεμος ανάμεσα στις καθιερωμένες οικονομικές δυνάμεις του status quo και αυτές του καινοτομικού entrepreneurship capitalism. Οι πόροι θα συγκεντρωθούν στο όνομα της προστασίας από την ύφεση αποκλειστικά σε παρωχημένους διαπλεκόμενους δεινόσαυρους, σε φθίνοντες ή χαμηλής απόδοσης τομείς ή σε νέους δυναμικούς; Αυτή η στρατηγική επιλογή θα προσδιορίσει την απάντηση στο «μετά την κρίση τι;», τις νέες ισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία, την ανταγωνιστικότητα και τη δυναμική των πόλων του νέου καπιταλισμού. Η Ευρώπη και η Κίνα θα δουν για μια ακόμα φορά την πλάτη των ΗΠΑ στο επόμενο κύμα της τεχνολογικής καινοτομίας και επιχειρηματικότητας παρά την πληγωμένη ηγεμονία τους; 

Αν μετά τις τράπεζες με το εύλογο συστημικό ρίσκο, «σώζουν» με το χρήμα των φορολογούμενων και τους δεινόσαυρους της αυτοκινητοβιομηχανίας μέχρι που θα φτάσουν οι «σωτηρίες»; Καλού κακού ας υπολογίσουμε τις πιθανότητες που έχει το καταστροφικό σενάριο: Οι «σωτήρες», τα κράτη «σώζουν» τις τράπεζες και τους προνομιούχους κλάδους αλλά δε μπορούν να «σώσουν» τον εαυτό τους, οι «σωσμένες» τράπεζες δεν «σώζουν» την πραγματική οικονομία και η τελευταία παίρνει μαζί της στην πτώση και τις «σωσμένες» τράπεζες. Όλες οι μαύρες τρύπες ενοποιούνται σε μια γιγάντια καταβόθρα που καταπίνει το χρήμα των φορολογούμενων.


Η «φωτιά» στην εξέλιξή της το 2009 μας επιφυλάσσει απροσδόκητες εκπλήξεις. Εκεί που θα νομίζουμε ότι είναι υπό έλεγχο θα έχουμε νέες εστίες αναζωπύρωσης από τις πιστωτικές κάρτες και την αγορά «παραγώγων» μέχρι τη «σκιώδη τραπεζική», τις καταρρεύσεις κολοσσών της πραγματικής οικονομίας και τα «κανόνια» σε αναδυόμενες αγορές. Εκεί που το μέτωπο της «φωτιάς» ήταν πληθωριστικό μπορεί, παρά τα νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα, να αλλάξει αιφνίδια σε αποπληθωριστικό, το χειρότερο σενάριο, το επιτόκιο μπορεί να γίνει ακόμα και μηδέν αλλά κανείς δε θα αγγίζει το χρήμα, αφού οι προσδοκίες για τις τιμές θα γίνονται πτωτικές, όλοι θα αναβάλουν αγορές και επενδύσεις, θα στοιχηματίζουν στο καθοδικό σπιράλ και θα παγώνει η οικονομική δραστηριότητα. Κυβερνήσεις, κεντρικοί τραπεζίτες και κυρίως οι ακαδημαϊκοί, νεοκλασικοί ή νέο-κεϋνσιανοί, δέσμιοι του συνδρόμου της «γραμμής Μαζινό», στήνουν τα οχυρωματικά έργα με βάση τα δεδομένα προηγούμενων «πολέμων» αλλά ο «αντίπαλος» ακολουθεί νέα διαδρομή, υπερφαλαγγίζει την καθιερωμένη «αμυντική» διάταξη και μπορεί να βρεθεί στα νώτα μας. Το κυριότερο στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τη σημερινή κρίση ετοιμάζουν ακούσια αλλά πυρετωδώς την επόμενη κρίση που θα έχει σχετικά διαφορετική αφετηρία και άλλα χαρακτηριστικά. Σε χώρες όπως η Ελλάδα με γιγάντιο δημόσιο χρέος, δημογραφική γήρανση και υπό κατάρρευση ασφαλιστικά συστήματα η επόμενη κρίση θα συνδυάζει τη δημοσιονομική, νομισματική και χρηματοπιστωτική κρίση με την ύφεση. Προς το παρόν το κεντρικό πρόβλημα είναι ο «πάγος». 

Η εσωτερική λογική του χρηματοπιστωτικού συστήματος που οδηγεί περιοδικά από την ευφορία στον πανικό είναι η ίδια που ρίχνει λάδι στη φωτιά και πάγο στην παγωνιά. Η κυκλική αυτή εσωτερική λογική μπορεί σε ένα βαθμό να αντιστραφεί, να γίνει αντι-κυκλική με αλλαγές που αναλύω στο «ΛΕΥΚΟ ΚΟΤΣΥΦΙ» αλλά τώρα επειγόμαστε, ο «πολυτραυματίας» παγώνει χρειάζεται «οξυγόνο» και «αίμα», καυτή ρευστότητα και όλα τα διαθέσιμα νομισματικά και δημοσιονομικά αντιθρομβωτικά και βλέπουμε το ενδεχόμενο Β και Γ crisis management. Στο Δ «προσευχόμαστε». Κινέζοι και Γερμανοί, κράτη και νοικοκυριά, που έχουν πλεονάσματα πρέπει να αρχίσουν να ξοδεύουν περισσότερο. Το ίδιο και τα γιαπωνέζικα νοικοκυριά. Εμείς στο eurogroup χρειαζόμαστε δυνατή μείωση των επιτοκίων, συγχρονισμένη αλλά διαφοροποιημένη ανά χώρα χρήση των δημοσιονομικών διεγερτικών, προσωρινή μείωση του ΦΠΑ και βλέπουμε. Αλλά τι να κάνουν καταχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα, με δεμένα χέρια μέσα στην κρίση, με χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα που δανείζεται όλο και πιο ακριβά, στο όριο συναγερμού, με κατάρρευση της ανταγωνιστικότητας τους, στις οποίες η ενεργός ζήτηση αυξάνει κυρίως τις εισαγωγές και μ’ ένα κράτος με χαμηλή παραγωγικότητα και απόδοση, κράτος του Εφραίμ; Θα μας δώσει τη δυνατότητα το eurogroup να δανειστούμε πιο φθηνά, με την προϋπόθεση ενός μεσοπρόθεσμου σχεδίου διαχείρισης του δημόσιου χρέους μας; Θα αναβαθμιστεί το επίπεδο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και ολοκλήρωσης, πολιτικής και οικονομικής, με την έκδοση ευρωομολόγου που θα γίνει παγκόσμιος μαγνήτης φθηνού χρήματος και θα ανταγωνιστεί με καλύτερους όρους τις ΗΠΑ στη διεθνή αγορά ομολόγων;


Η μεγάλη κρίση του καπιταλισμού 2007-10 δεν είναι μια συνηθισμένη κυκλική κρίση. Φέρνει στην επιφάνειά της σεισμικές μετατοπίσεις των τεκτονικών πλακών του παγκόσμιου καπιταλισμού που μετακινούνται ανατολικότερα. Είναι η μαμή νέων ισορροπιών και καταστάσεων, νέων υβριδίων. Είναι «πόλεμος» με άλλα μέσα. Ξαναμοιράζει τις ευκαιρίες, ανακατανέμει κερδισμένους και χαμένους. The Second Bounce of the Ball! Ποιοι θα βρεθούν πρώτη στην μπάλα στη δεύτερη αναπήδησή της; Η μεταπολεμική «ρύθμιση» του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του διεθνούς εμπορίου είναι ανταγωνισμός με άλλα μέσα. Κάθε κέντρο και μοντέλο του καπιταλισμού, πίσω από τις ρητορείες για νέα αρχιτεκτονική, θέλει να τραβήξει τις νέες ρυθμίσεις προς όφελός του και να πετάξει τα σκουπίδια στην αυλή του γείτονα. Οι παλιές ισορροπίες έχουν κλονιστεί και οι νέες είναι ρευστές και σε εξέλιξη τα επόμενα 20 χρόνια. Η νέα ρύθμιση που υποσχέθηκαν οι ηγέτες του G-20 θα είναι πολύ δύσκολη στην επίτευξή της και σίγουρα μεταβατική και ασταθής στην αφετηρία της Τρίτης Εποχής της Παγκοσμιοποίησης. Οι ΗΠΑ μπορούν να φορτώσουν τις μισές απώλειές τους στους άλλους και θα επιδιώξουν να ανανεώσουν τον κεντρικό τους ρόλο. Οι ευρωπαίοι δεν έχουν ενιαία πολιτική. Το Λονδίνο θέλει οι ρυθμίσεις να μην απειλήσουν τη θέση του ως παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κέντρο και πρωτεύουσα των «παραγώγων». Το Παρίσι επιδιώκει το αντίθετο και θέλει να βάλει το κράτος πιο αποφασιστικά στην υπηρεσία των γαλλικών πολυεθνικών στο νέο ανταγωνισμό. Η Γερμανία εμφανίζεται απρόθυμη για τον ηγετικό της ρόλο στην Ευρώπη φοβούμενη τα βάρη των άσωτων εταίρων της. Και οι Κινέζοι δε βιάζονται για μεγάλους ρόλους, βελτιώνουν διαρκώς τη θέση τους στην υπάρχουσα διάταξη και έχουν πλάνο εικοσαετίας για το τελικό προβάδισμά τους.


Η Προεδρία Ομπάμα εν μέσω της κρίσης μας δημιουργεί την ίδια αβεβαιότητα με την παγκόσμια οικονομία. Δεν ξέρουμε αν οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι «πληθωριστικές» ή «αποπληθωριστικές». Θα εγκαινιάσει ο χαρισματικός χαμαιλέων του Λευκού Οίκου τη δύσκολη μεγάλη προσαρμογή των ΗΠΑ στις νέες ισορροπίες της Τρίτης Εποχής της Παγκοσμιοποίησης ή θα επιχειρήσει με νέο-προστατευτισμό να παρατείνει ένα ξεπερασμένο status quo στην παγκόσμια οικονομία;