Η φθινοπωρινή μπόρα της Παρασκευής, λίγο πριν ανεβεί ο Πρωθυπουργός στο βήμα της Βουλής για τις Προγραμματικές Δηλώσεις, μετά τις ειδυλλιακές καλοκαιρινές μέρες του Οκτώβρη, μας έφερε στα συγκαλά μας. Είχα αρχίσει να ανησυχώ μην ξεχαστούμε, αλλά ο Πρωθυπουργός είπε την κατάλληλη φράση: κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τη Δευτέρα ήρθε από τις Βρυξέλες το αναμενόμενο. Η Ευρωπαϊκή δημόσια προσβλητική απαξίωση για τις επιδόσεις της χώρας. The game is over, το παιχνίδι τελείωσε, είπε ο Πρόεδρος του Eurogroup. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η Κυβέρνηση, τα κόμματα, τα συνδικάτα, οι παραγωγικές δυνάμεις, ο λαός γενικότερα θα αποκτήσουν την αίσθηση του επείγοντος, αν θα ενορχηστρώσουν, μέσα στη διαφορετικότητά τους, έναν πατριωτικό συναγερμό για τη σωτηρία της Ελλάδας με αλλαγή, με τομές που δεν αποτολμήσαμε στον καλό καιρό. Θα την πάθουμε σαν το βοσκό με το πάγιο «λύκος, λύκος»; Θα σπαταλήσουμε άσκοπα αυτό το φοβερό πράγμα που λέγεται «βαθιά κρίση»;
Ο Μαρξ έλεγε ότι οι άνθρωποι δημιουργούν τη ζωή τους, αλλά όχι όπως τους γουστάρει, όχι σε συνθήκες που επέλεξαν. Έτσι και το ιστορικό εγχείρημα για «πράσινη ανάπτυξη» με κοινωνική δικαιοσύνη θα εξελίσσεται εν μέσω μεγάλης καταιγίδας και όπως δυσάρεστα έχουμε προειδοποιήσει ο πρώτος προγραμματικός κανόνας είναι το «κολύμπα και κράτα το κεφάλι έξω από το νερό». Διαφορετικά, δίχως το crisis management, τα «πράσινα» θα εξελιχθούν απλώς σε πολιτική λογοτεχνία της ημι-πτώχευσης της χώρας.
Δεν πρόκειται για πολιτική του φόβου, αν και ο λαός λέει «ο φόβος φυλάει τα έρημα». Είναι συναγερμός για να τα καταφέρουμε, για να πετύχουμε το καλύτερο από τα τρία-τέσσερα πιθανά σενάρια που περιγράφει το «Ε, Πρόεδρε!» για τα επόμενα χρόνια, αλλά ταυτόχρονα άγρυπνη ετοιμότητα για να αποφύγουμε το χειρότερο σενάριο. Ποιο είναι το χειρότερο; Ο καταραμένος συγχρονισμός όλων των δαιμόνων της ελληνικής οικονομίας που μπορεί να δημιουργήσει μια «Ημέρα Κρίσεως». Ποιοι είναι οι κύριοι δαίμονες;
Πρώτος, η παρατεταμένη ύφεση και ανεργία. Αυτή τη στιγμή δείχνουν εξάντληση όλοι οι δυναμικοί δείκτες της ανάπτυξης (παραγωγικότητα, επενδύσεις, οριακή απόδοση κεφαλαίου, απασχόληση), ενώ η οικονομία μας κινδυνεύει περισσότερο από τα απόνερα της παγκόσμιας κρίσης.
Δεύτερος, το γλίστρημα σε κρίση δημόσιου χρέους που θα κάνει ενδεχόμενα μη βιώσιμη ή δυσβάστακτη την αποπληρωμή του. Αυτό μπορεί να συμβεί κάτω από ένα συνδυασμό αρνητικών συγκυριών αν συνεχιστεί για καιρό η δυναμική του χρέους να υπερτερεί κατά πολύ της δυναμικής της ανάπτυξης. Αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, σε πέντε χρόνια το δημόσιο χρέος μπορεί να κυμανθεί από 150-171% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, ο δανεισμός μας θα αντιμετωπίζει άνισο ανταγωνισμό από άλλες ανεπτυγμένες χώρες αφού ο μέσος όρος του χρέους τους θα αυξηθεί εν μέσω κρίσης από 70% του ΑΕΠ σε 115%. Η φούσκα του δημόσιου χρέους θα πλήξει εντονότερα τις χώρες υψηλού κινδύνου όπως η Ελλάδα.
Τρίτος, η ιδιότυπη ημι-χρεοκοπία του ασφαλιστικού συστήματος, ενώ τα επόμενα χρόνια θα κλιμακώνεται η συνταξιοδότηση της γενιάς του baby boom και θα ανατρέπεται η δημοσιογραφική ισορροπία. Είναι εντυπωσιακός ο στρουθοκαμηλισμός του πολιτικού συστήματος που ακόμα και τώρα που είναι πια αργά, στο παρά πέντε, δεν τολμά ούτε να περιγράψει το πρόβλημα, όχι να το αντιμετωπίσει. Η συζήτηση για τις Προγραμματικές Δηλώσεις της Κυβέρνησης περιορίστηκε ακόμα μια φορά στην περιφέρεια του προβλήματος μακριά από το σκληρό πυρήνα του. Κατά τα άλλα, χύνουμε δάκρυα για τη γενιά των 700 ευρώ.
Τέταρτος, αρνητική συγκυρία στην Ευρώπη που κάνει εξαιρετικά απρόθυμη κυρίως τη Γερμανία να στηρίξει ενεργά ένα σχέδιο διάσωσης-σταθεροποίησης-ανάπτυξης των μελών της ευρωζώνης που βρίσκονται στο κόκκινο. Κι όμως μπορούν να βρεθούν λύσεις ωφέλιμες για όλους.
Ναι, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες του χειρότερου σεναρίου και να πολλαπλασιάσουμε τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες για το καλύτερο. Αυτό είναι το νόημα της προειδοποίησης κινδύνου που απευθύνει το «Ε, Πρόεδρε!».
Ο Μαρξ έλεγε ότι οι άνθρωποι δημιουργούν τη ζωή τους, αλλά όχι όπως τους γουστάρει, όχι σε συνθήκες που επέλεξαν. Έτσι και το ιστορικό εγχείρημα για «πράσινη ανάπτυξη» με κοινωνική δικαιοσύνη θα εξελίσσεται εν μέσω μεγάλης καταιγίδας και όπως δυσάρεστα έχουμε προειδοποιήσει ο πρώτος προγραμματικός κανόνας είναι το «κολύμπα και κράτα το κεφάλι έξω από το νερό». Διαφορετικά, δίχως το crisis management, τα «πράσινα» θα εξελιχθούν απλώς σε πολιτική λογοτεχνία της ημι-πτώχευσης της χώρας.
Δεν πρόκειται για πολιτική του φόβου, αν και ο λαός λέει «ο φόβος φυλάει τα έρημα». Είναι συναγερμός για να τα καταφέρουμε, για να πετύχουμε το καλύτερο από τα τρία-τέσσερα πιθανά σενάρια που περιγράφει το «Ε, Πρόεδρε!» για τα επόμενα χρόνια, αλλά ταυτόχρονα άγρυπνη ετοιμότητα για να αποφύγουμε το χειρότερο σενάριο. Ποιο είναι το χειρότερο; Ο καταραμένος συγχρονισμός όλων των δαιμόνων της ελληνικής οικονομίας που μπορεί να δημιουργήσει μια «Ημέρα Κρίσεως». Ποιοι είναι οι κύριοι δαίμονες;
Πρώτος, η παρατεταμένη ύφεση και ανεργία. Αυτή τη στιγμή δείχνουν εξάντληση όλοι οι δυναμικοί δείκτες της ανάπτυξης (παραγωγικότητα, επενδύσεις, οριακή απόδοση κεφαλαίου, απασχόληση), ενώ η οικονομία μας κινδυνεύει περισσότερο από τα απόνερα της παγκόσμιας κρίσης.
Δεύτερος, το γλίστρημα σε κρίση δημόσιου χρέους που θα κάνει ενδεχόμενα μη βιώσιμη ή δυσβάστακτη την αποπληρωμή του. Αυτό μπορεί να συμβεί κάτω από ένα συνδυασμό αρνητικών συγκυριών αν συνεχιστεί για καιρό η δυναμική του χρέους να υπερτερεί κατά πολύ της δυναμικής της ανάπτυξης. Αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις, σε πέντε χρόνια το δημόσιο χρέος μπορεί να κυμανθεί από 150-171% του ΑΕΠ. Ταυτόχρονα, ο δανεισμός μας θα αντιμετωπίζει άνισο ανταγωνισμό από άλλες ανεπτυγμένες χώρες αφού ο μέσος όρος του χρέους τους θα αυξηθεί εν μέσω κρίσης από 70% του ΑΕΠ σε 115%. Η φούσκα του δημόσιου χρέους θα πλήξει εντονότερα τις χώρες υψηλού κινδύνου όπως η Ελλάδα.
Τρίτος, η ιδιότυπη ημι-χρεοκοπία του ασφαλιστικού συστήματος, ενώ τα επόμενα χρόνια θα κλιμακώνεται η συνταξιοδότηση της γενιάς του baby boom και θα ανατρέπεται η δημοσιογραφική ισορροπία. Είναι εντυπωσιακός ο στρουθοκαμηλισμός του πολιτικού συστήματος που ακόμα και τώρα που είναι πια αργά, στο παρά πέντε, δεν τολμά ούτε να περιγράψει το πρόβλημα, όχι να το αντιμετωπίσει. Η συζήτηση για τις Προγραμματικές Δηλώσεις της Κυβέρνησης περιορίστηκε ακόμα μια φορά στην περιφέρεια του προβλήματος μακριά από το σκληρό πυρήνα του. Κατά τα άλλα, χύνουμε δάκρυα για τη γενιά των 700 ευρώ.
Τέταρτος, αρνητική συγκυρία στην Ευρώπη που κάνει εξαιρετικά απρόθυμη κυρίως τη Γερμανία να στηρίξει ενεργά ένα σχέδιο διάσωσης-σταθεροποίησης-ανάπτυξης των μελών της ευρωζώνης που βρίσκονται στο κόκκινο. Κι όμως μπορούν να βρεθούν λύσεις ωφέλιμες για όλους.
Ναι, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες του χειρότερου σεναρίου και να πολλαπλασιάσουμε τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες για το καλύτερο. Αυτό είναι το νόημα της προειδοποίησης κινδύνου που απευθύνει το «Ε, Πρόεδρε!».
