(Αντί εισήγησης στο 8ο Συνέδριο)
- συντρόφισσα που κοιτάς ανήσυχη την πασοκική κλεψύδρα
- σύντροφε που έχεις καθηλωθεί στο σκοτεινό ωροσκόπιο
- συναγωνιστή που μάταια αναζητάς στα φαρμακεία της παράταξης πολιτικό βιάγκρα
- σύντροφε, εσύ που ακόμα παραληρείς μες στην αδελφοκτόνα αντιζηλία, στο σύνδρομο του Κάιν
- σύντροφε πρώην υπουργέ, βουλευτή, διοικητή, νομάρχη, δήμαρχε που πήρες πολλά από το ΠΑΣΟΚ και τώρα ήρθε ο καιρός να δώσεις
- νέα και νέε της πράσινης «φυλής» που σε πνίγει το παχύρευστο στάτους κβο
- φίλη, φίλε αμετανόητε, που δε βάζεις μυαλό, εσύ ένας από τα 2.727.000 συμπολιτών που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ στις 16 του Σεπτέμβρη στη δυσκολότερη στιγμή, ένας από τους 800.000 που συμμετείχαν στην εκλογή προέδρου, υπάρχει ένας από εσάς, έστω ένας που θα ξεχωρίσει από το πλήθος και μες στη σύγχυση και την επιδημία της κλάψας θα φωνάξει:
Το νέο ΠΑΣΟΚ είμαι εγώ! Η αναγέννηση της προοδευτικής αριστεράς κρέμεται από εμένα! Η εκ νέου ίδρυση του κινήματος αρχίζει από εμένα! Το πράσινο comeback έρχεται με μένα! Η ανάδειξη μιας νέας προοδευτικής πλειοψηφίας εξαρτάται από μένα. Υπάρχει έστω ο ένας; Ναι; Πόσοι;
Είναι ένας, δύο, τρεις, πέντε; Αρκούν ακόμα και πέντε αποφασισμένοι για να κάνεις τον κόσμο άνω-κάτω! Είναι πέντε, οκτώ, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233…
Αυτή είναι η τέλεια ακολουθία στα μαθηματικά! Κάθε αριθμός είναι άθροισμα των δύο προηγούμενων! Αυτή είναι η ακολουθία της εκ νέου ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ!
Κάθε πολιτικό εγχείρημα έχει ένα βέλος χρόνου, έχει τα μέγιστα και τα ελάχιστά του. Τα ελάχιστα στο 8ο Συνέδριο για ένα νέο ΠΑΣΟΚ όλων των ιδεών, όλων των ηλικιών, όλων των ταλέντων, για ένα πλειοψηφικό ΠΑΣΟΚ που δίνει νέα απάντηση στο πολιτικό πρόβλημα της χώρας είναι: η νέα ενότητα, η ανάδειξη μιας ηγεσίας που καθρεφτίζει τη δυναμική και προοπτική του κόμματος, το σχετικά γρήγορο πέρασμα μιας νέας γενιάς στο προσκήνιο.
Ο Ερμής, το ΠΑΣΟΚ … και ο Αϊνστάιν
Σύντροφε ξεκόλλα! Έχουμε πέσει σε λάκκο, μη συνεχίζεις να σκάβεις! Εντάξει είμαστε άνθρωποι, πα’ να πει: τεμπέληδες διανοητικά, συντηρητικοί, ερωτευμένοι με τον εαυτό μας, κολλημένοι μ’ ό,τι μέχρι χθες θεωρούσαμε δεδομένο και κατοχυρωμένο.
Κάποτε οι φυσικοί και οι μαθηματικοί φώναζαν απελπισμένοι: ο πλανήτης Ερμής τα «έπαιξε», η τροχιά του είναι λανθασμένη με βάση τη θεωρία και τις καθαγιασμένες εξισώσεις. Δεν τρελάθηκε ο Ερμής φώναζε ο Αϊνστάιν, η βαρύτητα παραμορφώνει το χώρο και το χρόνο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στον πολιτικό και κοινωνικό χώρο που θεωρούσαμε άκαμπτο και αμετακίνητο. Ρευστοποιείται! Μετακινείται! Ο άξονας του πολιτικού συστήματος, όπως του Ερμή, μετατοπίζεται και μας προκαλεί να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, πολιτευόμαστε, εκπροσωπούμε την κοινωνία και ασκούμε τη διακυβέρνηση!
Στην Κ.Ο.Ε.Σ. μου τόνιζαν: αρκετά από τα προβλήματα που έχουν οι «70+1» θέσεις για την επανίδρυση του ΠΑΣΟΚ τα έχουμε ξανακούσει. Κάποτε, τους θύμισα, ο Αϊνστάιν όταν εκφωνούσε στους φοιτητές του τις ασκήσεις των εξετάσεων ήρθε από κάτω ένα βουητό διαμαρτυρίας. «Τι τρέχει;» ρώτησε. «Κάνατε λάθος κύριε καθηγητά. Μας βάλατε παλιά προβλήματα, ίδια με τα περυσινά.» «Ναι, τα προβλήματα είναι παλιά, οι απαντήσεις όμως άλλαξαν ριζικά», απάντησε ο Αϊνστάιν. Αυτό συμβαίνει με τα προβλήματα και τις προκλήσεις που ξεσπούν πάνω στο ΠΑΣΟΚ. Παλιά και νέα προβλήματα, παλιές και νέες προκλήσεις ζητούν νέες απαντήσεις.
Παπανδρέου και Γουλιέλμος Τέλος
Σύντροφοι ξοδέψαμε 7 μήνες ασχολούμενοι αποκλειστικά με τον «οδηγό». Να, γιατί είπα μεταφορικά: έχουμε πρόβλημα στον «οδηγό», δηλαδή στο ηγετικό προσωπικό, στο «αμάξι» και στο «δρόμο». Και τον Σουμάχερ να έχεις, το «αμάξι» είναι βαρύ και ο δρόμος «μετατοπίζεται». Μετακινούνται οι τεκτονικές πλάκες στο παγκόσμιο, στο εθνικό, στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, ιδεολογικό και ηθικό υπόστρωμα. Υπάρχουν επάλληλα ρήγματα σε διαφορετικά βάθη, μήκη και πλάτη που συγχρονισμένα προκαλούν σεισμικές δονήσεις και απαιτούν ανακατασκευή του δικού μας οικοδομήματος. Οι κοινωνικές δυνάμεις δεν είναι οι ίδιες με χθες και βέβαια δεν είναι πια εκπροσωπήσιμες και κυβερνήσιμες με τον παλιό τρόπο. Οι μηχανισμοί της κοινωνικής ανέλιξης που στήριζαν τον πολιτικό πυρετό για το ΠΑΣΟΚ τις προηγούμενες δεκαετίες τώρα δοκιμάζονται. Η ατμομηχανή της ανάπτυξης και της παραγωγής νέου κοινωνικού πλούτου πάει να ξεμείνει από καύσιμα καθώς συρρικνώνεται η παραγωγική βάση της χώρας, καταρρέει η ανταγωνιστικότητα, η εξωστρέφεια και καινοτομία της οικονομίας και υποχωρούν η ρευστότητα, τα εύκολα λεφτά από την ΕΕ και βέβαια και ο δανεισμός έχει τα όρια του. Τι άλλο να κάνει και το ευρώ; Αυτό κράτησε το πετρέλαιο σε όρια βιωσιμότητας της οικονομίας, αυτό κράτησε και τα επιτόκια δυσανάλογα χαμηλά με βάση το δημόσιο χρέος μας. Η ώρα της αλήθειας όμως έρχεται και η νέα διακυβέρνηση δεν θα είναι πρόσκληση σε πάρτυ. Η νέα εμπιστοσύνη του λαού και η νέα ικανότητα διακυβέρνησης δεν αποκτάται δωρεάν. Είμαστε ένα κόμμα που κυβέρνησε και θέλει να κυβερνήσει με νέο τρόπο και η χαζοχαρούμενη αριστεροσύνη των βολεμένων δεν του ταιριάζει και βέβαια η ανανέωσή του δεν μπορεί να είναι τύπου «Καλομοίρας». Απαιτεί μεγάλη προγραμματική και γνωστική πυκνότητα. Όλα όσα λέμε για βιώσιμη ανάπτυξη, «πράσινη» οικονομία, νέα οικονομία της γνώσης και των υπηρεσιών, μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα, διεύρυνση και ανανέωση του κοινωνικού κράτους, όλα θα ακούγονται σαν σκέτη πολιτική λογοτεχνία που κρέμεται στον αέρα αν δεν ξεκαθαρίσουμε καλά στο μυαλό μας έγκαιρα ποια είναι τα μέσα, τα πλαίσια και τα εργαλεία που διαθέτουμε, ποια δομή συμφερόντων θα επαναπροσανατολίσουμε, σε ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα στηριχτούμε, με ποιους συμμαχούμε, ποιους ουδετεροποιούμε, ποια μέτωπα ανοίγουμε, ποιος νέος κοινωνικός και πολιτικός συνασπισμός θα έχει τα κότσια να τα βγάλει πέρα στη δύσκολη μετάβαση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας την επόμενη δεκαετία. Μέσα σε αυτήν την κατάσταση είπα ότι αν τυχόν δεν έχεις ατομικό «Σουμάχερ» η πολιτική σου γενετική πρέπει να συνθέσει έναν «συλλογικό». Κι αυτό προϋποθέτει ότι δεν πατά ο ένας γκάζι και ο άλλος φρένο, δε στρίβει ο ένας «δεξιά» και ο άλλος «αριστερά».
Είμαστε σε εκείνη την οριακή στιγμή της πολιτικής που ο ηγέτης γίνεται Γουλιέλμος Τέλος. Τεντώνει το τόξο του και θα χτυπήσει ή το «μήλο» ή το «κεφάλι» του παιδιού. Είναι η οριακή στιγμή που κερδίζεις με ένα σωστό σπρώξιμο ή τα χάνεις όλα. Αυτή είναι η πρόκληση για τον Γιώργο Παπανδρέου, για τη νέα ηγεσία, για τον καθένα από εμάς, για το νέο ΠΑΣΟΚ.
Φώναξα στον Πρόεδρο: «παίκτες υποτίθεται πως έχεις, ενδεκάδα έχεις;». Ορισμένοι βιάστηκαν να τα ρίξουν μόνο στον κόουτς. Πράγματι ο ηγέτης είναι σαν τον κόουτς που χάνει η ομάδα του 3-1 και λέει στο ημίχρονο στους παίχτες «παιδιά έτσι και έτσι, θα γυρίσουμε το παιχνίδι, θα το κερδίσουμε!» και αυτή η πίστη του είναι μεταδοτική. Αυτή τη μεταβίβαση πίστης, φρεσκάδας, εμπιστοσύνης, ενθουσιασμού χρειάζεται σήμερα ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ. Αλλά συντρόφισσες και σύντροφοι ποτέ μην ξεχνάτε ότι τα γκολ τελικά τα βάζουν οι μεγάλοι παίκτες όχι οι προπονητές! Έχουμε μεγάλους παίκτες; Αν έχουμε απαιτούμε: «παίξτε μπάλλα!», διαφορετικά κρεμάστε τα παπούτσια σας. Ιδού η Ρόδος Ιδού και το πήδημα!
Κόντρα στον καιρό!
Είμαστε μέσα στη δίνη μιας θύελλας κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων. Τι να κάνουμε; Δύο εναλλακτικές στρατηγικές έχει ο καπετάνιος στη φουρτούνα. Ή ρίχνει άγκυρα καταμεσής στο πέλαγος, αφήνει τον καιρό να ξεθυμάνει, να κατακάτσει ο κουρνιαχτός, να ξελαμπικάρει το μυαλό του, κρατά δημιουργική αναμονή κι ύστερα με σιγουριά καθορίζει την πορεία του. Ή σημαίνει emergency, πιάνει δυνατά το τιμόνι, φώτα πορείας, το πλήρωμα όλο στα πόστα του, κανένας πανικός, ήρεμη αυτοσυγκέντρωση, πάει κόντρα στον καιρό, αιφνιδιάζει αντιπάλους, εμπνέει θέληση κι εμπιστοσύνη στους ανθρώπους του, περνά πάνω και πέρα από τις παλιές γραμμές της ναυσιπλοΐας και οδηγεί με ασφάλεια το καράβι σε νέα λιμάνια. Τώρα πια η μόνη δυνατή στρατηγική για τους καπετάνιους του ΠΑΣΟΚ είναι η δεύτερη! Κόντρα στον καιρό! Τώρα θα φανεί ποιος είναι ποιος. Πριν, ένα μεγάλο πολύχρονο κύμα μας σήκωνε και μας οδηγούσε με ευκολία μπροστά. Τώρα που η μοίρα αντιστράφηκε και το κύμα πάει να μας πάρει από κάτω θα φανεί τίνος η θέληση σβήνει και τίνος χάνεται το κουράγιο και η έμπνευση.
Μια λέξη μαγική
Σοκαρισμένε σύντροφε από τις εξελίξεις μου ζητάς μια λέξη μαγική που θα μεταμορφώσει το σκηνικό και θα αλλάξει αυτόματα τη μοίρα μας. Δε φτάνουν πια οι λέξεις. Πέρασε η εποχή που οι χήνες έσωζαν με τα κραξίματά τους το Καπιτώλιο. Οι σάλπιγγες δεν ρίχνουν πια τα τείχη της Ιεριχούς. Δεσμευθήκαμε με τις «θέσεις» για μια Διαρκή Προγραμματική Εργασία, πρωτοφανή στην έκτασή της αλλά τώρα πια δε φτάνει ούτε το πρόγραμμα. Είμαστε στη φάση που «φίλοι» και αντίπαλοι λεηλατούν το πρόγραμμά μας, δανείζονται ή κλέβουν τις ιδέες και τις λέξεις – κλειδιά του και τις εντάσσουν σ’ ένα εντελώς αντίθετο από το δικό μας νοηματικό πλαίσιο. Αυτό συνέβη με το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών, με τη Νέα Δημόσια Διαχείριση που συνδέει τις χρηματοδοτήσεις με τα τελικά αποτελέσματα. Αυτό με τα προγραμματικά συμβόλαια Πανεπιστημίων και κράτους, με τον φόρο υπεραξίας στο χρηματιστήριο... και έπεται συνέχεια. Τώρα ένα πραγματικό βήμα του κινήματός μας προς τα μπρος αξίζει όσο μια ντουζίνα προγράμματα όπως θα έλεγε ένας ιδεολογικός μας προπάτορας. Ασφαλώς και θα έρθει η ώρα να τα πούμε όλα με τη μία λέξη, με το μαγνητισμό του τελικού συνθήματος. Πριν πούμε όμως τη μια τελική λέξη πρέπει να πούμε τις τρεις, τις τριαντατρείς...τις 33.333, όσες και οι λέξεις της Οδύσσειας του Καζαντζάκη. «Ποια είναι η λέξη;» μου φώναζε ο Πρόεδρος. «Δεν τη λέω, τώρα θα καεί», του απάντησα. Κι όμως αν είχαμε δουλέψει σωστά τα τέσσερα αυτά χρόνια στην ερώτηση «ποιο είναι το πρόγραμμά σας;» θα μπορούσαμε να απαντήσουμε ότι το πρόγραμμά μας αποτελείται από τις εξής δύο λέξεις: «Γιώργος Παπανδρέου»! Κι όλοι θα καταλάβαιναν τι εννοούμε για τη ζωή τους, την εκπαίδευση και τη δουλειά των παιδιών τους, τη σύνταξή τους, το νέο τρόπο διακυβέρνησης, την ηθική αναγέννηση του δημόσιου βίου, την Ελλάδα της επόμενης δεκαετίας με ορίζοντα το 2020.
Τώρα πρέπει απλώς να κάνουμε ένα πραγματικό βήμα μπροστά. Όλα τα άλλα θα έρθουν θέλουμε δε θέλουμε!
ΣΥΝ και placebo
Σύντροφοι, εδώ και πολλά χρόνια έχουμε πέσει στην «παγίδα της επιτυχίας». Σ’ αυτήν κατά καιρούς πέφτουν ομάδες, επιχειρήσεις, θέατρα και μουσικά σχήματα, κόμματα, θεσμοί ακόμα και χώρες. Ομάδα που κερδίζει δεν την αλλάζεις, είναι το δόγμα. Βλέπεις ισολογισμούς, βαθμολογίες, δημοσκοπήσεις, κόβεις εισιτήρια, κερδίζεις εκλογές, όλα φαίνονται θριαμβευτικά και αιώνια. Κι όμως βλέπεις ιστορία. Χάνεις τα «μικρά» που συμβαίνουν ανεπαίσθητα κάτω από το ραντάρ σου. Νέες ανάγκες, νέα γούστα, νέες αναζητήσεις έρχονται στην επιφάνεια, παύεις να ανταποκρίνεσαι στους παλιούς πελάτες και πολύ περισσότερο στους νέους, δυνάμει πελάτες κι έρχεται κάποια στιγμή που εμφανίζεται ενας απρόβλεπτος νεοεισερχόμενος στην αγορά μ’ ένα νέο ή δήθεν νέο προϊόν και την κάνει άνω – κάτω. Κάποτε άκουσα κάποιον να λέει σε ένα νομό της Κρήτης «και ένα γάιδαρο να τους βάλω υποψήφιο νομάρχη θα τον ψηφίσουν για να μην έρθει η Δεξιά». Ήταν απεριόριστη η πίστη στη δύναμη του εκκρεμούς. Δυοπώλιο είναι υποτίθεται και οι «πελάτες» τους αρέσει δεν τους αρέσει θα ξαναγυρίσουν. Κι εσύ όμως σύντροφε της «άλλης» αριστεράς βιάστηκες να αποχαιρετήσεις τον λεγόμενο δικομματισμό και πολύ περισσότερο τον διπολισμό. Είναι πολύ «σκληρός» όμως για να πεθάνει, είναι βαθιά ριζωμένος σε ιστορικά αντίπαλα πλειοψηφικά πολιτικά και κοινωνικά ρεύματα. Πρόσεξε: «εκάηκες τη μια φορά μην καίγεσαι την άλλη». Τα ίδια έλεγαν οι Ισπανοί Σύριζα. Κι όμως η Δεξιά και η Σοσιαλιστική αριστερά μοιράστηκαν το 85%. Αντίστροφα στη Γερμανία το SPD, το γερμανικό ΠΑΣΟΚ, έλεγε «ποτέ» με το LP, τον γερμανικό Σύριζα. Τώρα ο πρόεδρός του, ο σύντροφος Μπεκ, πήρε πίσω το «ποτέ». Προσαρμογή στην πραγματικότητα, είπε.
Καλωσορίζουμε το μήνα του μέλιτος στον Συνασπισμό. Μακάρι να μην είναι μια μικρή, πρόωρη άνοιξη, ένα ξεγέλασμα κι ο πρώτος χιονιάς να μην κάψει τα λουλούδια της. Δεν θέλουμε να είναι ανεμογκάστρι. Χρειαζόμαστε ανταγωνιστές – συμπαίκτες για να συνδημιουργήσουμε τον «πράσινο – κόκκινο» νέο πολιτικό αστερισμό της πολυφωνικής, πλειοψηφικής, προοδευτικής αριστεράς. Ποθούμε να μοιραστούμε τις ευθύνες μιας νέας προοδευτικής εναλλακτικής λύσης ακόμα κι αν έχουμε αυτοδύναμη πλειοψηφία. Εμείς χωρίς περιστροφές παρουσιάζουμε στο λαό και στην «άλλη» αριστερά τη μόνη υπαρκτή και διαυγή νέα προοδευτική εναλλακτική λύση: να το πρόγραμμα ιδιαίτερα οι στόχοι - κλειδιά, να ο νέος τρόπος διακυβέρνησης, να οι κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες που θα τη συνδιαμορφώσουν και θα τη στηρίξουν. Μακάρι λοιπόν να ξεπεράσει ο ΣΥΡΙΖΑ τον διχασμό της προσωπικότητάς του που περιγράφουμε στις «θέσεις», τα άλυτα προβλήματα της φυσιογνωμίας και της στρατηγικής του και να γίνει ικανός να συνεργήσει. Πολλοί δικοί μας ίσως βιαστούν να πουν ότι ο «Αλέξης» δε δίνει λύση, είναι το μέτρο της κρίσης πολιτικής εκπροσώπησης όχι η διέξοδος απ’ αυτήν, ότι είναι ψευδο – φάρμακο. Αλλά και placebo να είναι, αυτό όπως ξέρουμε μπορεί να αλλάξει την ψυχολογία και τη χημεία του οργανισμού. Ενεργοποιεί τις ενδορφίνες και τα φυσικά αναλγητικά του και μπορεί κανείς, έστω προσωρινά, να νιώσει καλύτερα. Στο κάτω – κάτω τι είναι ο «Αλέξης»; 70 χρόνια μετά τη γέννηση του Θόδωρου, 40 χρόνια μετά τον Μάη του ’68 που μετείχε ο θερμόαιμος νεαρός Λαμπράκης, ο «Αλέξης» είναι – ας πούμε μεταφορικά - μια κλωνοποίηση του αναρχοφιλελεύθερου κομμουνιστή και υπαρξιστή στη νεότητά του Πάγκαλου. Κι εδώ ίσως ισχύει το «εκεί που είσαι ήμουνα κι εκεί που είμαι θα ‘ρθεις». Πού εκεί; Σ’ ένα νέο πολιτικό αστερισμό! Σε μια νέα πολιτική ήπειρο! «Αλέξη» μακάρι να είσαι η «πεταλούδα», αυτή η πολύ μικρή μεταβολή που προκαλεί ερήμην της δυσανάλογα μεγάλα αποτελέσματα ακόμα και καταιγίδα. Τη χρειαζόμαστε αλλά και χωρίς εσένα φτιάχνουμε μόνοι μας χαμηλό βαρομετρικό για την καταιγίδα! Ζήτω η καταιγίδα λοιπόν, ζήτω η κρίση! Περικλείνει την ευκαιρία και την ελπίδα ακόμα και τη «δημιουργική καταστροφή»! Αν όμως φανούμε ανάξιοι των περιστάσεων ίσως να σημαίνει και τη σκέτη καταστροφή.
Έρωτας με «δέκατα»
Τέλος απευθύνομαι σε σένα όμορφη συντρόφισσα που πίστεψες ότι βαρέθηκες τον Γιώργο, ξεπέρασες και τον Βαγγέλη και την Άννα και τον Κώστα, κι όλο το ΠΑΣΟΚ και πας για άλλα...Προχθές μου φώναζες χαιρέκακα «τίποτα δεν θα γίνει! Ποια επανίδρυση; Δεν υπάρχει πια κανένα πάθος για τίποτα». Με κτύπησες εκεί που πονώ αλλά να το ξέρεις: η πολιτική έχει μια κυκλική καμπύλη. Από τις μεγάλες προσδοκίες πέφτει στις μειωνόμενες, τις μικρές προσδοκίες. Από το πάθος στη συμπάθεια. Από τους υψηλούς πυρετούς στα «δέκατα». Καμιά φορά με τα «δέκατα» κάνεις καλύτερο έρωτα. Πολιτικός έρωτας με «δέκατα»! Αυτό μπορεί να είναι σ’ αυτή τη φάση η εκ νέου ίδρυση του ΠΑΣΟΚ. Πού ξέρεις όμως; Μια μέρα μπορεί να επιστρέψει και το πάθος! Ίσως κι ένας νέος πυρετός.
Ξέρεις συντρόφισσά μου πού θα παιχτεί όλο το παιχνίδι με το ΠΑΣΟΚ; Θα ξαναπεί ο λαϊκός κόσμος για καθέναν από μας: είναι δικός «μας», είναι ένας από «μας» ή είναι ένας απ’ «αυτούς», ένας από την πολιτική κάστα που έχει αποξενωθεί από το λαό και τα προβλήματά του;
Σε λίγους μήνες θα ξέρουμε αν το πράσινο comeback θα είναι χειροπιαστή πραγματικότητα ή θα περάσουμε, όπως συνέβη σε πολλά σοσιαλιστικά κόμματα στο παρελθόν, εκείνο το κρίσιμο όριο που και χρυσάφι να πιάσεις κάρβουνο γίνεται, οι διανοητικές και ψυχολογικές σου μπαταρίες αδειάζουν, η θέλησή σου χάνεται και τα πρόσωπά σου ακόμα και τα πιο άξια χλωμιάζουν, πας να επιτεθείς και βγαίνεις οφ-σάιντ, πας να πεις κάτι, ακόμα και το πιο τολμηρό και καινοτόμο, και κανείς δεν σε προσέχει, σου φεύγει ένας «πόντος» και ξηλώνεται όλος ο ιστός της αξιοπιστίας σου...
Σ’ όσους άρχισαν τα βιαστικά μοιρολόγια να μην ξεχνούν ότι η πολιτική είναι μάχη εφεδρειών. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι το ΠΑΣΟΚ που στη δυσκολότερη καμπή το ψήφισαν 2.727.000 συμπολίτες μας, ο ευρύτερος χώρος της προοδευτικής αριστεράς και κεντροαριστεράς διαθέτει τις πιο ισχυρές εφεδρείες σε ιδέες, σε πρόσωπα, σε υπόγειες, άγνωστες ακόμη, κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις. Η επιστροφή του στο ρόλο του πρωταγωνιστή της πολιτικής ζωής και η νίκη του στις εκλογές εξαρτάται από μας και μόνο από μας.
