Πριν μερικές ημέρες (27/1) η "Καθημερινή της Κυριακής" δημοσίευσε άρθρο του κ. Χάρη Μάκκα με τίτλο "Το κλίμα, οι αγορές και η... σύνταξη" στο οποίο ο συγγραφέας βιάστηκε να μου αποδώσει την ιδέα του «κρατικού υπερταμείου», δίχως να ενημερωθεί για το χαρακτήρα του και συνεπώς, a priori να αμφιβάλλει για την προοπτική του, αφού όπως συχνά λέγεται «δεν γίνονται αυτά στην Ελλάδα». Η συγκυρία όμως δεν επιτρέπει την εύκολη απαξίωση των κρατικών funds (SWFs), όταν οι παγκόσμιες υπερτράπεζες κάνουν καλλιστεία για να προσελκύσουν τα κεφάλαιά τους και να καλύψουν τις τρύπες τους. Πράγματι, ο Θεός να μας φυλάει από την αυθαιρεσία του κρατιστή πολιτικού ή γραφειοκράτη, όταν κάνει τον επενδυτή στις αγορές αλλά και από την αυταρέσκεια των γιάπηδων που πολύ σύντομα θα αντιληφθούν πικρά ότι το πραγματικό stress test θα το κάνει τελικά η χρηματοοικονομική κρίση.
Τι είναι το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών λοιπόν, το οποίο είχα προτείνει στο παρελθόν, αλλά τώρα πια έχει υιοθετηθεί επίσημα από το ΠΑΣΟΚ και από το συνδικαλιστικό κίνημα;
Ολες οι αβεβαιότητες σε μία
Στο εθνικό fund οδηγηθήκαμε στην προσπάθεια να πετύχουμε ένα νέο, δίκαιο ισοζύγιο μεταξύ των γενεών. Τρεις - τέσσερις «καμπύλες» διαγράφονται απειλητικές για τη νέα γενιά: του εκρηκτικού κόστους υγείας, του ακάλυπτου ασφαλιστικού «χρέους», του δημόσιου χρέους και του περιβαλλοντικού «χρέους», δηλαδή του κόστους για να διατηρήσουμε το περιβάλλον, τουλάχιστον στα επίπεδα του ’90. Ετσι, στραφήκαμε στις μακρο-αβεβαιότητες και διαπιστώσαμε την παράλληλη χρονική τους κλιμάκωση. Τι κάνουμε λοιπόν όταν αντιμετωπίζουμε πολλές αβεβαιότητες με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα; Ο,τι και στα μαθηματικά όταν έχουμε πολλές και δύσκολες εξισώσεις. Τις λύνουμε όλες μαζί κατά ομάδες και όχι μία μία χωριστά. Κάνουμε μια θαυμάσια αντιστάθμιση κινδύνων. Αβεβαιότητες του Νέου Καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης, του χρηματοοικονομικού συστήματος, της δημογραφικής γήρανσης, της κλιματικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της μέσης αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, των μεταβολών στην κοινωνική σύνθεση και τη δομή της απασχόλησης, των νέων σχημάτων περάσματος της νεολαίας στην ενηλικίωση ακόμα και των νέων μοντέλων οικογένειας. Είχα υπολογίσει, για παράδειγμα, ότι αν είχαμε μια μέση αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας ανά ώρα 2,5%-3%, την επόμενη εικοσαετία τότε θα δημιουργούσαμε κοινωνικό πλούτο που θα έφτανε για όλες τις γενιές. Δηλαδή, το βαθύτερο μυστικό του συνταξιοδοτικού βρίσκεται πέρα από το στενό πυρήνα μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, στην παραγωγικότητα και συνεπώς στην εκπαίδευση, την τεχνολογία, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα. Δεν έχουμε, όμως, στο χέρι αυτή την αύξηση της παραγωγικότητας. Προκύπτει, έτσι, με δραματικό τρόπο η ανάγκη να στηρίξουμε συμπληρωματικά με τις αποδόσεις ενός εθνικού fund το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης στη δυσκολότερη καμπή του και να ελαφρώσουμε τα βάρη που θα πέσουν στους νέους εργαζόμενους στη μεταβατική περίοδο προς μια νέα βιώσιμη αρχιτεκτονική του με ορίζοντα το 2030. Αυτή η μεταβατική γενιά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης κινδυνεύει να πληρώσει και τις δικές της συντάξεις και των γονιών της. Πολύ περισσότερο αν προχωρήσουμε σ’ ένα μεικτό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης όπου το κράτος καλύπτει το μη ανταποδοτικό μέρος της σύνταξης, ενώ το ανταποδοτικό της καθορίζεται μ’ ένα δείκτη «νοητής» κεφαλαιοποίησης ή με την εισαγωγή στοιχείων μερικής κεφαλαιοποίησης, όπως προτείνουν άλλοι.
Αυτόνομο, κλειδωμένο
Φιλοδοξούμε, λοιπόν, να ιδρύσουμε το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών, το οποίο θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Πρώτο, η χρηματοδότησή του θα προέλθει από τα «μια και έξω» έσοδα του Δημοσίου από τις μετοχοποιήσεις, την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του με σύγχρονα χρηματοοικονομικά εργαλεία, τις αδειοδοτήσεις της κινητής τηλεφωνίας, της τηλεόρασης κ.ά., καθώς και από έναν πράσινο φόρο στις σημαντικές εκπομπές CO2, ο οποίος θα υποκαταστήσει την αγορά των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στην επερχόμενη μετα-Κιότο περίοδο.
Δεύτερο, το fund αυτό θα είναι κλειδωμένο τουλάχιστον για μια δεκαετία και στη συνέχεια θα καταβάλει ετήσιες προγραμματισμένες χρονοπληρωμές για τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος. Ο μακρύς χρονικός του ορίζοντας προσδιορίζει το προφίλ ρίσκου - απόδοσης, αφού του δίνει τη δυνατότητα να απορροφά την αστάθεια των αγορών.
Τρίτο, θα είναι αυτόνομος από την κυβέρνηση χρηματοοικονομικός λογαριασμός μακροπρόθεσμης επένδυσης, με υψηλού επαγγελματικού επιπέδου διεύθυνση, χαμηλό κόστος διαχείρισης, τακτική αξιολόγηση από την Τράπεζα της Ελλάδος και με λογοδοσία στη Βουλή. Στο βιβλίο μου «Θηλυκό Πόκερ» έχω περιγράψει αναλυτικά τις ολέθριες συνέπειες του fund αν η κυβέρνηση ή άλλες ομάδες πίεσης μέσω των ΜΜΕ επηρέαζαν τις επενδυτικές επιλογές του.
Τέταρτο, η συγκεκριμένη δομή του αποτελεί για εμάς θέμα ανοιχτής συνεισφοράς και διαβούλευσης. Θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι, για να αποφύγουμε τις παθολογίες του πολιτικού συστήματος, ένας απλός Λογαριασμός που κατανείμει το χρήμα με διαγωνισμό σε ανεξάρτητους «διαχειριστές κεφαλαίων» με τρίχρονα συμβόλαια συγκεκριμένων δεσμεύσεων δίχως να εμπλέκεται στις επιλογές των επενδυτικών προϊόντων. Θα μπορούσε, επίσης, να είναι ένα «επενδυτικό κεφάλαιο» με διαφορετικά στρώματα ρίσκου - απόδοσης. Ενα πρώτο στρώμα χαμηλού ρίσκου θα εξασφάλιζε με βεβαιότητα τις εγγυημένες χρονοπληρωμές στο σύστημα. Ενα δεύτερο θα ήταν σχετικά υψηλότερου ρίσκου και απόδοσης. Και ένα τρίτο, πιο επιθετικό θα εξασφάλιζε μπόνους πολύ υψηλής απόδοσης, ώστε να εκμεταλλεύεται τις ευνοϊκές συγκυρίες. Μπορεί, όπως προτείνουν άλλοι, να είναι μια μετεξελιγμένη μορφή «αμοιβαίων κεφαλαίων» που εσωτερικεύει μια σχετικά πιο επιθετική επενδυτική στρατηγική διαφοροποίησης και αντιστάθμισης κινδύνων. Σε μια πρώτη φάση του, πιο συντηρητική, το Δημόσιο θα καθόριζε θεμελιώδεις αναλογίες ανάμεσα στα επενδυτικά προϊόντα (μετοχές, ομόλογα, real estate, εμπορεύματα, «εναλλακτικοί επενδυτές») Ελλάδας, Ευρωζώνης και διεθνή. Θα έβαζε ανώτατο όριο π.χ. 3% στην κτήση μετοχών μιας επιχείρησης. Η καλή νορβηγική εμπειρία μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά η περίπτωση του δικού μας fund είναι αρκετά διαφορετική και συνεπώς δεν μπορούμε να τη μιμηθούμε.
Πράσινος μετα-Κιότο φόρος
Ενα αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί προκρίνουμε ένα αναλογικό και δίκαιο πράσινο φόρο στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2, πέρα από τα προβλεπόμενα όρια, έναντι της υφιστάμενης «αγοράς» δικαιωμάτων εκπομπής του Κιότο; Η «αγορά» είναι γοητευτική στη σύλληψή της, αλλά δεν δούλεψε όπως υποθέταμε. Οι πιο ρυπογόνες βιομηχανίες της Ευρώπης αγοράζουν φθηνές άδειες εκπομπής από τρίτες χώρες και συνεπώς αναβάλλουν την εισαγωγή των καθαρών τεχνολογιών. Δεν έχουν κίνητρο. Οι αυξομειώσεις των αδειών εκπομπής δυσκολεύουν τον προγραμματισμό των επιχειρήσεων. Η πράσινη λαϊκή κινητοποίηση χάνει το στόχο της, αφού οι ρυπογόνες πηγές συνεχίζουν νόμιμα να εκπέμπουν ασύδοτα στο άμεσο περιβάλλον των ανθρώπων. Τα έσοδα από την επιβάρυνση των ρυπογόνων δραστηριοτήτων μεταφέρονται πολύ μακριά σε τρίτες χώρες, και τα κράτη των χωρών εκπομπής CO2 έχουν μειωμένο ενδιαφέρον επιθεώρησης και ελέγχου.
Απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα
Η ιδέα του πράσινου φόρου τώρα που ξανάνοιξε η διεθνής μετα-Κιότο συζήτηση μπορεί να αφαιρέσει τα προσχήματα από τη νέα αμερικανική ηγεσία και από τις ισχυρές αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα προκειμένου να συμμετέχουν στη συμφωνία. Το κυριότερο, το εθνικό fund αλληλεγγύης συνδέει τον πράσινο φόρο με τη σύνταξη και ακόμα με χρηματοδότηση της μείωσης του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας ιδιαίτερα των εισφορών των νέων και συνεπώς μπορεί να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα με πρωτοφανές δυναμικό. Συμπυκνώνει σε μια ιδέα βασικές μας αξίες: το περιβάλλον, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση, τη δικαιοσύνη των γενεών και βέβαια την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση των προγραμματικών μας απαντήσεων.
Το τελευταίο επίσης αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί να μην πάνε τα έσοδα του πράσινου φόρου στο περιβάλλον; Προκρίνουμε κατά προτεραιότητα, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, τη στήριξη του fund γιατί πρέπει να έχει στην αφετηρία του ένα κρίσιμο μέγεθος ώστε να κάνει σωστή διαφοροποίηση επενδύσεων. Επίσης, η σύνταξη κινητοποιεί περισσότερο το λαό. Τα έσοδα του πράσινου φόρου θα είναι σχετικά «λίγα» για τα έργα που σχεδιάζουμε στο περιβάλλον, αλλά θα γίνουν «πολλά» μέσα από τo fund. Το κυριότερο έχουμε αξιολογήσει ότι ο πράσινος φόρος θα αφομοιωθεί καλύτερα από την οικονομία, θα δουλέψει πιο αποτελεσματικά και επίσης έχουμε αποφασίσει ότι δεν θα επαναλάβουμε με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα αδιέξοδα της επιδοματικής γεωργίας που έπληξαν κάθε δημιουργική πνοή στην ύπαιθρο. Αυτός είναι ο χάρτης πορείας του νέου ΠΑΣΟΚ και όπως γνωρίζετε και ο πιο αναλυτικός χάρτης είναι πάντα φτωχότερος από την πραγματικότητα, από τον πλούτο των ιδεών που θα συμπληρώνουν, θα διορθώνουν ή θα απορρίπτουν τις θέσεις μας.
-------
[ακολουθεί και ο πιο πρόσφατος "Επισκέπτης της Παρασκευής]
Ο Επισκέπτης της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου
Τι είναι το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών λοιπόν, το οποίο είχα προτείνει στο παρελθόν, αλλά τώρα πια έχει υιοθετηθεί επίσημα από το ΠΑΣΟΚ και από το συνδικαλιστικό κίνημα;
Ολες οι αβεβαιότητες σε μία
Στο εθνικό fund οδηγηθήκαμε στην προσπάθεια να πετύχουμε ένα νέο, δίκαιο ισοζύγιο μεταξύ των γενεών. Τρεις - τέσσερις «καμπύλες» διαγράφονται απειλητικές για τη νέα γενιά: του εκρηκτικού κόστους υγείας, του ακάλυπτου ασφαλιστικού «χρέους», του δημόσιου χρέους και του περιβαλλοντικού «χρέους», δηλαδή του κόστους για να διατηρήσουμε το περιβάλλον, τουλάχιστον στα επίπεδα του ’90. Ετσι, στραφήκαμε στις μακρο-αβεβαιότητες και διαπιστώσαμε την παράλληλη χρονική τους κλιμάκωση. Τι κάνουμε λοιπόν όταν αντιμετωπίζουμε πολλές αβεβαιότητες με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα; Ο,τι και στα μαθηματικά όταν έχουμε πολλές και δύσκολες εξισώσεις. Τις λύνουμε όλες μαζί κατά ομάδες και όχι μία μία χωριστά. Κάνουμε μια θαυμάσια αντιστάθμιση κινδύνων. Αβεβαιότητες του Νέου Καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης, του χρηματοοικονομικού συστήματος, της δημογραφικής γήρανσης, της κλιματικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της μέσης αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, των μεταβολών στην κοινωνική σύνθεση και τη δομή της απασχόλησης, των νέων σχημάτων περάσματος της νεολαίας στην ενηλικίωση ακόμα και των νέων μοντέλων οικογένειας. Είχα υπολογίσει, για παράδειγμα, ότι αν είχαμε μια μέση αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας ανά ώρα 2,5%-3%, την επόμενη εικοσαετία τότε θα δημιουργούσαμε κοινωνικό πλούτο που θα έφτανε για όλες τις γενιές. Δηλαδή, το βαθύτερο μυστικό του συνταξιοδοτικού βρίσκεται πέρα από το στενό πυρήνα μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, στην παραγωγικότητα και συνεπώς στην εκπαίδευση, την τεχνολογία, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα. Δεν έχουμε, όμως, στο χέρι αυτή την αύξηση της παραγωγικότητας. Προκύπτει, έτσι, με δραματικό τρόπο η ανάγκη να στηρίξουμε συμπληρωματικά με τις αποδόσεις ενός εθνικού fund το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης στη δυσκολότερη καμπή του και να ελαφρώσουμε τα βάρη που θα πέσουν στους νέους εργαζόμενους στη μεταβατική περίοδο προς μια νέα βιώσιμη αρχιτεκτονική του με ορίζοντα το 2030. Αυτή η μεταβατική γενιά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης κινδυνεύει να πληρώσει και τις δικές της συντάξεις και των γονιών της. Πολύ περισσότερο αν προχωρήσουμε σ’ ένα μεικτό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης όπου το κράτος καλύπτει το μη ανταποδοτικό μέρος της σύνταξης, ενώ το ανταποδοτικό της καθορίζεται μ’ ένα δείκτη «νοητής» κεφαλαιοποίησης ή με την εισαγωγή στοιχείων μερικής κεφαλαιοποίησης, όπως προτείνουν άλλοι.
Αυτόνομο, κλειδωμένο
Φιλοδοξούμε, λοιπόν, να ιδρύσουμε το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών, το οποίο θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
Πρώτο, η χρηματοδότησή του θα προέλθει από τα «μια και έξω» έσοδα του Δημοσίου από τις μετοχοποιήσεις, την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του με σύγχρονα χρηματοοικονομικά εργαλεία, τις αδειοδοτήσεις της κινητής τηλεφωνίας, της τηλεόρασης κ.ά., καθώς και από έναν πράσινο φόρο στις σημαντικές εκπομπές CO2, ο οποίος θα υποκαταστήσει την αγορά των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στην επερχόμενη μετα-Κιότο περίοδο.
Δεύτερο, το fund αυτό θα είναι κλειδωμένο τουλάχιστον για μια δεκαετία και στη συνέχεια θα καταβάλει ετήσιες προγραμματισμένες χρονοπληρωμές για τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος. Ο μακρύς χρονικός του ορίζοντας προσδιορίζει το προφίλ ρίσκου - απόδοσης, αφού του δίνει τη δυνατότητα να απορροφά την αστάθεια των αγορών.
Τρίτο, θα είναι αυτόνομος από την κυβέρνηση χρηματοοικονομικός λογαριασμός μακροπρόθεσμης επένδυσης, με υψηλού επαγγελματικού επιπέδου διεύθυνση, χαμηλό κόστος διαχείρισης, τακτική αξιολόγηση από την Τράπεζα της Ελλάδος και με λογοδοσία στη Βουλή. Στο βιβλίο μου «Θηλυκό Πόκερ» έχω περιγράψει αναλυτικά τις ολέθριες συνέπειες του fund αν η κυβέρνηση ή άλλες ομάδες πίεσης μέσω των ΜΜΕ επηρέαζαν τις επενδυτικές επιλογές του.
Τέταρτο, η συγκεκριμένη δομή του αποτελεί για εμάς θέμα ανοιχτής συνεισφοράς και διαβούλευσης. Θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι, για να αποφύγουμε τις παθολογίες του πολιτικού συστήματος, ένας απλός Λογαριασμός που κατανείμει το χρήμα με διαγωνισμό σε ανεξάρτητους «διαχειριστές κεφαλαίων» με τρίχρονα συμβόλαια συγκεκριμένων δεσμεύσεων δίχως να εμπλέκεται στις επιλογές των επενδυτικών προϊόντων. Θα μπορούσε, επίσης, να είναι ένα «επενδυτικό κεφάλαιο» με διαφορετικά στρώματα ρίσκου - απόδοσης. Ενα πρώτο στρώμα χαμηλού ρίσκου θα εξασφάλιζε με βεβαιότητα τις εγγυημένες χρονοπληρωμές στο σύστημα. Ενα δεύτερο θα ήταν σχετικά υψηλότερου ρίσκου και απόδοσης. Και ένα τρίτο, πιο επιθετικό θα εξασφάλιζε μπόνους πολύ υψηλής απόδοσης, ώστε να εκμεταλλεύεται τις ευνοϊκές συγκυρίες. Μπορεί, όπως προτείνουν άλλοι, να είναι μια μετεξελιγμένη μορφή «αμοιβαίων κεφαλαίων» που εσωτερικεύει μια σχετικά πιο επιθετική επενδυτική στρατηγική διαφοροποίησης και αντιστάθμισης κινδύνων. Σε μια πρώτη φάση του, πιο συντηρητική, το Δημόσιο θα καθόριζε θεμελιώδεις αναλογίες ανάμεσα στα επενδυτικά προϊόντα (μετοχές, ομόλογα, real estate, εμπορεύματα, «εναλλακτικοί επενδυτές») Ελλάδας, Ευρωζώνης και διεθνή. Θα έβαζε ανώτατο όριο π.χ. 3% στην κτήση μετοχών μιας επιχείρησης. Η καλή νορβηγική εμπειρία μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά η περίπτωση του δικού μας fund είναι αρκετά διαφορετική και συνεπώς δεν μπορούμε να τη μιμηθούμε.
Πράσινος μετα-Κιότο φόρος
Ενα αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί προκρίνουμε ένα αναλογικό και δίκαιο πράσινο φόρο στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2, πέρα από τα προβλεπόμενα όρια, έναντι της υφιστάμενης «αγοράς» δικαιωμάτων εκπομπής του Κιότο; Η «αγορά» είναι γοητευτική στη σύλληψή της, αλλά δεν δούλεψε όπως υποθέταμε. Οι πιο ρυπογόνες βιομηχανίες της Ευρώπης αγοράζουν φθηνές άδειες εκπομπής από τρίτες χώρες και συνεπώς αναβάλλουν την εισαγωγή των καθαρών τεχνολογιών. Δεν έχουν κίνητρο. Οι αυξομειώσεις των αδειών εκπομπής δυσκολεύουν τον προγραμματισμό των επιχειρήσεων. Η πράσινη λαϊκή κινητοποίηση χάνει το στόχο της, αφού οι ρυπογόνες πηγές συνεχίζουν νόμιμα να εκπέμπουν ασύδοτα στο άμεσο περιβάλλον των ανθρώπων. Τα έσοδα από την επιβάρυνση των ρυπογόνων δραστηριοτήτων μεταφέρονται πολύ μακριά σε τρίτες χώρες, και τα κράτη των χωρών εκπομπής CO2 έχουν μειωμένο ενδιαφέρον επιθεώρησης και ελέγχου.
Απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα
Η ιδέα του πράσινου φόρου τώρα που ξανάνοιξε η διεθνής μετα-Κιότο συζήτηση μπορεί να αφαιρέσει τα προσχήματα από τη νέα αμερικανική ηγεσία και από τις ισχυρές αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα προκειμένου να συμμετέχουν στη συμφωνία. Το κυριότερο, το εθνικό fund αλληλεγγύης συνδέει τον πράσινο φόρο με τη σύνταξη και ακόμα με χρηματοδότηση της μείωσης του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας ιδιαίτερα των εισφορών των νέων και συνεπώς μπορεί να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα με πρωτοφανές δυναμικό. Συμπυκνώνει σε μια ιδέα βασικές μας αξίες: το περιβάλλον, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση, τη δικαιοσύνη των γενεών και βέβαια την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση των προγραμματικών μας απαντήσεων.
Το τελευταίο επίσης αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί να μην πάνε τα έσοδα του πράσινου φόρου στο περιβάλλον; Προκρίνουμε κατά προτεραιότητα, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, τη στήριξη του fund γιατί πρέπει να έχει στην αφετηρία του ένα κρίσιμο μέγεθος ώστε να κάνει σωστή διαφοροποίηση επενδύσεων. Επίσης, η σύνταξη κινητοποιεί περισσότερο το λαό. Τα έσοδα του πράσινου φόρου θα είναι σχετικά «λίγα» για τα έργα που σχεδιάζουμε στο περιβάλλον, αλλά θα γίνουν «πολλά» μέσα από τo fund. Το κυριότερο έχουμε αξιολογήσει ότι ο πράσινος φόρος θα αφομοιωθεί καλύτερα από την οικονομία, θα δουλέψει πιο αποτελεσματικά και επίσης έχουμε αποφασίσει ότι δεν θα επαναλάβουμε με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα αδιέξοδα της επιδοματικής γεωργίας που έπληξαν κάθε δημιουργική πνοή στην ύπαιθρο. Αυτός είναι ο χάρτης πορείας του νέου ΠΑΣΟΚ και όπως γνωρίζετε και ο πιο αναλυτικός χάρτης είναι πάντα φτωχότερος από την πραγματικότητα, από τον πλούτο των ιδεών που θα συμπληρώνουν, θα διορθώνουν ή θα απορρίπτουν τις θέσεις μας.
-------
[ακολουθεί και ο πιο πρόσφατος "Επισκέπτης της Παρασκευής]
Ο Επισκέπτης της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου
