Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις να ανατρέψει το ΠΑΣΟΚ τα «προγνωστικά» των δημοσκοπήσεων, να γυρίσει το πολιτικό παιχνίδι και να κερδίσει στο 85΄ ή στην «παράταση». Αυτό απαιτεί ένα τελικό «φρεσκάρισμα» σε συγκεκριμένες ιδέες, προτάσεις και τακτικές και βέβαια ένα πιο πειστικό και ελκυστικό «μίγμα» προσώπων. Το ερώτημα βέβαια παραμένει γιατί ένας αναποφάσιστος κόσμος που πιάνει το ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ διστάζει ακόμα να το ρίξει στην κάλπη; Γιατί δεν είναι ακόμα τέσσερις μονάδες μπροστά το ΠΑΣΟΚ με δεδομένη την αποτυχία της κυβέρνησης;
Πιστεύω ότι ο Γιώργος Παπανδρέου έχει καταγραφεί σαν προσωπικότητα που αντιπροσωπεύει μια υπέρβαση από το συμβατικό πολιτικό σκηνικό της αντιπαράθεσης των δυο μεγάλων κομμάτων. Συνεπώς το ΠΑΣΟΚ της εποχής του δεν έπρεπε να προβάλλεται απλώς σαν μια εναλλαγή στην Ν.Δ. αλλά και σαν υπέρβαση της παθογένειας του πολιτικού και οικονομικού συστήματος στην οποία εμπλέκεται σ’ ένα βαθμό και το ίδιο το κόμμα μας. Αντίθετα παρασύρθηκε σ’ ένα «πιγκ-πογκ» με την Ν.Δ. με καθήλωση στο «επί των ημερών μας – επί των ημερών σας». Στο «πιγκ-πογκ» όμως ο ένας παίκτης υποχρεώνεται αναγκαστικά να επαναλάβει τις κινήσεις του άλλου και έτσι τροφοδοτείται η λανθασμένη εντύπωση του «όλοι το ίδιο είναι» και περιορίζεται η ελκυστικότητα της νέας πρότασης του ΠΑΣΟΚ. Δηλαδή σκιάστηκε κάπως η δύναμη υπέρβασης και ανανέωσής του.
Ένα κόμμα όπως το ΠΑΣΟΚ με θετικό ισοζύγιο των κυβερνήσεών του δεν έπρεπε να έχει καμία δυσκολία από την αρχή της ανάδειξης του Γιώργου Παπανδρέου στην ηγεσία να καταγράψει τα επιτεύγματά του αλλά και να σταθεί αυτοκριτικά και δημιουργικά στους τομείς όπου δεν πήγαν καλά τα πράγματα ή υπήρξαν αποτυχίες, να γενικεύσει την πείρα του και να δώσει «απαντήσεις – απαντήσεις – απαντήσεις» στα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα της χώρας. Στο βαθμό που δεν το έκανε ανοιχτά, θαρετά και κυρίως παραγωγικά καθηλώθηκε σε μια σχετικά αμυντική στάση έστω κι αν χρωματίζονταν από ρητορική επιθετικότητα.
Υπάρχει ένας ακόμη κρίσιμος παράγοντας για να κερδίσει μια νέα εμπιστοσύνη ένα κόμμα που έχει κυβερνήσει για πολλά χρόνια. Πρέπει να πείσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ που θα έρθει στην εξουσία θα είναι καλύτερο από το ΠΑΣΟΚ που την έχασε. Κι εδώ υπάρχουν μεγάλα περιθώρια να βελτιώσει το ΠΑΣΟΚ τη θέση του σε θέσεις, νοοτροπίες, πρακτικές και πρόσωπα. Το ανοιχτό στοίχημα για τον Γιώργο Παπανδρέου και για όλους μας είναι ο ριζικός αυτομετασχηματισμός του ΠΑΣΟΚ και η γενικότερη ιδεολογική, προγραμματική και οργανωτική ανασύνθεση του χώρου της κεντροαριστεράς και δημοκρατικής αριστεράς.
Υπάρχει επίσης μια γενικευμένη παρεξήγηση στο πολιτικό σκηνικό. Ένα κόμμα και μάλιστα σοσιαλιστικό δεν πρέπει να επικοινωνεί με την κοινωνία αποκλειστικά μέσω της εύλογης πολεμικής εναντίον του αντιπάλου, ο οποίος μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση εμφανίζει μια εκκωφαντική ανικανότητα να αρχίσει και να τελειώσει μια οποιαδήποτε δουλειά. Αντίθετα το ΠΑΣΟΚ πρέπει, πρόσωπο με πρόσωπο, να έρθει αντιμέτωπο με τα συγκεκριμένα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας και να δώσει συγκεκριμένες πειστικές απαντήσεις με βάση το νέο πρόγραμμά του. Κι εδώ έχει ακόμα κάποια δυσκολία να αναδείξει τις καινοτομίες στις προγραμματικές του προτάσεις.
Υπάρχει μάλιστα ένας παράδοξος παράγοντας δυσκολίας πέρα από την αλλεργία των ΜΜΕ προς την προγραμματική συζήτηση. Το ΠΑΣΟΚ έχει υπεροχή σε ικανά στελέχη με μακρόχρονη κυβερνητική εμπειρία. Αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημά του μπορεί σ’ ένα μικρότερο βαθμό να εξελιχθεί σε μειονέκτημα στο βαθμό που υπάρχει κόλλημα ορισμένων προσώπων στους παλιούς τρόπους διακυβέρνησης και διαχείρισης και δεν συνειδητοποιείται ότι η «δουλειά» μπορεί να γίνει διαφορετικά. Δίχως αυτή τη θεμελιώδη αλλαγή στους τρόπους διακυβέρνησης δεν μπορούμε να αυξήσουμε την απόδοση της δημόσιας δαπάνης, να συνδέσουμε τις χρηματοδοτήσεις με τα τελικά αποτελέσματα σε ποσότητα και ποιότητα υπηρεσιών, να επιλύσουμε το ασφαλιστικό στη νέα ιστορική μορφή του, να προωθήσουμε τις μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση και υγεία και να αντιμετωπίσουμε τη διαρκή επέκταση της «συστημικής» διαφθοράς. Αυτά τα πέντε «σκληρά» θέματα άλλωστε θα βρίσκονται με απόλυτη προτεραιότητα στην ατζέντα της διακυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου.
Ανέφερα μερικές αδυναμίες στον πολιτικό λόγο του κόμματός μας που υπογραμμίζουν τις κρυμμένες εφεδρείες του. Αυτές οι αδυναμίες μπορούν να μεταστοιχειωθούν σε νέες δυνατότητες. Αν η τελική μάχη κριθεί όπως πιστεύω στις «εφεδρείες» τότε το ΠΑΣΟΚ θα κερδίσει γιατί υπερέχει σ’ αυτές τόσο σε ιδέες όσο και σε πρόσωπα.
