Ο παππούς Πάγκαλος, ο στρατηγός, στα απομνημονεύματά του υιοθετεί τη θεωρία του “ψυχικού ντους”. Δηλαδή κάθε τόσο πρέπει να λέει και καμιά μ… για να μην παθαίνουμε “ψυχική υπερκόπωση”. Η φαιδρότητα, ισχυρίστηκε, είναι το μέσο άμυνας απέναντι στον πρόωρο εκφυλισμό μας σε ραμολιμέντα. Ωστόσο ο παππούς, ο πρώην δικτάτορας από καρδίας ζήτησε συγγνώμη από τους κρητικούς επειδή παρέλειψε να αναφερθεί στη συμβολή του ‘Α Ανεξάρτητου Τάγματος Κρητών στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας. Μάλιστα δεσμεύθηκε δημόσια στον συγγενή και συγχωριανό μου στρατηγό Ιωάννη Αλεξάκη που μπήκε πρώτος Έλληνας αξιωματικός -ανθυπολοχαγός- στην Θεσσαλονίκη ότι σπεύδει να βγάλει άλλη έκδοση που θα αποκαθιστά την αλήθεια. Έτσι και έπραξε. Μάλιστα μια και υπήρξε εκπαιδευτής κατά την επιστράτευση για την Μεραρχία Κρήτης βεβαίωνε -με τη συνήθη υπερβολή του- ότι “ο Κρητικός είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός τύπος της φυλής μας” και το ‘χε συνήθειο να αναφέρεται τιμητικά στην ακολουθία των εξεγέρσεων και επαναστάσεων της Κρήτης: από την επανάσταση του 1770 (Δασκαλογιάννη), του 1821 που κατέπνιξε στο αίμα ο αιγυπτιακός στρατός του Μεχμέτ Αλή, της Γραμπούσας (1825-’28) κι ύστερα διαδοχικά στις εξεγέρσεις του 1833, του 1841, του 1858, του 1866, του 1878, του 1889, του 1895 και βέβαια του 1905 που ενέπνευσε το ελληνικό 1909. Ελπίζουμε ο αμνήμων -αν και κρητικόγαμπρος- εγγονός να σπεύσει όπως ο δικτάτωρ παππούς να ανακαλέσει την απίστευτη κοτσάνα ότι δεν ξεσηκώθηκαν οι Κρητικοί το 1821.
[Με την ευκαιρία ο αναγνώστης μπορεί να ενημερωθεί για τη συμβολή των Κρητών στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης με τον παρακάτω πρόσφατο χαιρετισμό μου στα αποκαλυπτήρια της προτομής του στρατηγού Ιωάννη Αλεξάκη στο Ηράκλειο]
Αναφορά στα “κόκκαλα”
του Μίμη Ανδρουλάκη
Ηντά ’ναι η Κρήτη σας ρωτώ
νησί ’ναι για ιδέα;
ελπίδα, πόνος, τράχαλος
πληγή του Προμηθέα
Σήμερα εδώ, δίπλα στον Άγιο Μηνά -στο όνομα της πληγής που λέγεται Κρήτη- δίνουμε αναφορά στον Γιάννη Αλεξάκη όπως οι παλαιοί, οι ανυπότακτοι, ελεύθεροι καβαλάρηδες των Ορέων έδιναν λογαριασμό μόνο στα κόκκαλα των αγωνιστών τους.
Αυτές τις στιγμές επιστρέφω στην εφηβεία μου και ξανακούω το συχωριανό και συγγενή μας Γιάννη Αλεξάκη στη βρύση που έφτιαξε ο παππούς του, κάτω από τους αρχαίους πλάτανους, να ανιστοράται τη μεγάλη στιγμή του όταν η διμοιρία του έμπαινε πρώτη με το Α’ Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών στη Θεσσαλονίκη ανήμερα του Αγίου Δημητρίου του 1912. Τότε ο Ταγματάρχης του, ο ηρωικός Γιώργος Κολοκοτρώνης, εγγονός του Γέρου, φώναξε: “Δε στο ‘λεγα μωρέ Γιάννη ότι εμείς οι Κρητικοί θα μπούμε πρώτοι στη Θεσσαλονίκη;”. Ο Γιώργης Κολοκοτρώνης ένιωθε κρητικός. Αυτός πρέπει να κατέβηκε εθελοντής με τον Τιμολέοντα Βάσσο, κόλλησε κι έζησε στην Κρήτη. Τον βρίσκουμε να κατοικεί στον Αλικιανό και να συμμετέχει στα κρητικά τσιμπούσια της στενής παρέας του Ελευθερίου Βενιζέλου στα λίγα ξέγνοιαστα χρόνια του μελλοντικού εθνάρχη (1906-1909). Σήμερα, μαζί με τον Στρατηγό Αλεξάκη, τιμούμε και το Α’ Ανεξάρτητο Τάγμα Κρητών. “Ανεξάρτητο” γιατί η Κρήτη δεν είχε ακόμη τυπικά ενωθεί με την Ελλάδα. Από τους χίλιους άνδρες του απόμειναν 50. Ο ανθυπολοχαγός Γιάννης Αλεξάκης ήταν ο μόνος επιζήσας βαθμοφόρος του με διαμπερές τραύμα στο στήθος -που του έγλειψε την καρδιά- στην τελευταία και πιο αιματηρή μάχη του Δεύτερου Βαλκανικού στο φοβερό και τρομερό ύψωμα 1378. Το ύψωμα αυτό κατέχει μια συμβολική θέση στην δική μου πολιτική σκέψη. Τη μια το καταλάμβαναν οι Έλληνες, την άλλη οι Βούλγαροι. Μάχη σώμα με σώμα. Το ύψωμα έμεινε τελικά προσωρινά ακάλυπτο λόγω αμοιβαίας εξάντλησης των αντιπάλων. Δίδαγμα -μεταφορικό- πως η ζωή δεν είναι πάντα zero-sum-game (παίγνιο μηδενικού αθροίσματος), ό,τι χάνει ο ένας δεν το κερδίζει υποχρεωτικά ο άλλος.
Η γενναιότητα ήταν η μια διάσταση του Αλεξάκη. Η φρόνησις ήταν η άλλη, η βαθύτερη επίγνωση των ορίων. Η τρίτη ήταν η σοφία. Η γιαγιά μου, η συγχωρεμένη Αργυρώ Αλεξάκη, όταν έβλεπε ένα κοπέλι να βαστά βιβλία ή περιοδικά και να διαβάζει κάτω από τον πρίνο σχολίαζε “είναι σαν τον Αλεξογιάννη”. Υπάρχει μια βαθιά παράδοση θυμοσοφίας -λιτής και πυκνής- στο σόι των Αλεξάκηδων.
Δήμαρχοι του Ηρακλείου και του Αγίου Νικολάου -Γιάννη Κουράκη και Δημήτρη Κουνενάκη-, Στρατηγέ Ιωάννη Ηλ. Αλεξάκη που φροντίζεις πάντα να μένει ζωντανή η μνήμη του θείου σου, φίλες και φίλοι Ηρακλειώτες να μου επιτρέψετε να θεωρήσω την τοποθέτηση της προτομής του Γιάννη Αλεξάκη -δίπλα σ’ αυτήν του φίλου και συναγωνιστή του Κατεχάκη -στην πλατεία της Αγίας Αικατερίνης μια ξεχωριστή τιμή και για τη γενέτειρά του, το ταπεινό αλλά όμορφο χωριό μας Έξω Ποτάμοι Λασιθίου στις κορφές της Δίκτης.
Στρέφομαι προς την προτομή σου γενναίε Στρατηγέ και τιμώ τη μνήμη σου με μια μαντινάδα που αφιέρωσαν οι Κρητικοί στον Ελευθέριο Βενιζέλο, στον οποίο εσύ έμεινες πιστός μέχρι το τέλος:
Εσύ ’σαι τσ’ αστραπής παιδί
και τση βροντής εγγόνι
σα θες αστράφτει και βροντά
σα θέλεις ρίχνει χιόνι
