«Ίσως ναι», λέμε για τον ατελή ή λάθος χάρτη με τον οποίο η ευρωζώνη διαχειρίζεται την κρίση χρέους της Ελλάδας και των άλλων περιφερειακών χωρών. Επί δέκα χρόνια στέλναμε μια νότα κινδύνου κόντρα στη μέθη και την ευφορία του φθηνού χρήματος, αλλά τώρα, αντίθετα, προέχει να αντιμετωπίσουμε την κουλτούρα του φόβου και την ψυχολογία της ερήμου. Στο Ε, Πρόεδρε!, την ύστατη προεκλογική προειδοποίηση κινδύνου, όταν τα σημάδια στην ελληνική πολιτική ζωή και στην απρόθυμη Γερμανία έδειχναν ότι θα πάμε με «Λάθος Χάρτη», υπενθυμίσαμε την παρακάτω διδακτική και αληθινή πολεμική ιστορία:
«Λάθος Χάρτης» είναι αυτός που μεταθέτει την οριστική επίλυση της κρίσης χρέους μετά το 2013 και παραγνωρίζει ότι οι αγορές προτιμούν το υπολογισμένο ρίσκο ενός συνολικού διακανονισμού του χρέους με επιλογές για τους δανειστές και με ευρωπαϊκή εγγύηση, από την μακρόχρονη αναμονή και την ασάφεια στις προοπτικές. Στην τελευταία περίπτωση όπως είχαμε προεξοφλήσει οι αγορές τείνουν να υπολογίζουν το άμεσο μέλλον με βάση το χειρότερο σενάριο. Αυτή την κατάσταση ζούμε τώρα και βλέπουμε εκείνους που είχαν δαιμονοποιήσει την συντεταγμένη «αναδιάρθρωση» του χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με παράλληλη οχύρωση του τραπεζικού μας συστήματος, να κάνουν κωλοτούμπες πριν στεγνώσει το μελάνι της 25ης Μαρτίου (Σύνοδος Κορυφής) και να ανοίγουν σπασμωδικά και τυφλά τη σχετική συζήτηση με ποικίλους υπολογισμούς, πολιτικούς και οικονομικούς, κλιμακώνοντας τα επίπεδα αβεβαιότητας, ασάφειας και πανικού.
Αν οριστικοποιηθεί ο «Λάθος Χάρτης» τον Ιούνιο, αν το λάθος τραβήξει ως τα άκρα, αν η προσωρινή αναβολή στην επίλυση της κρίσης γίνει απεριόριστη, αν η ευρωζώνη αντέχει πολιτικά να δίνει συνεχώς νέα δάνεια για να πληρωθούν τα παλιά, ξανά και ξανά, τότε μέχρι το 2014 – 2015 το σύνολο σχεδόν του χρέους θα είναι «επίσημο», στα χέρια του ESM και της ΕΚΤ, οι ιδιώτες θα έχουν πληρωθεί και αποχωρήσει και τότε ο διακανονισμός του επίσημου χρέους Φρανκεστάιν βάζει την ευρωζώνη και ιδιαίτερα τη Γερμανία και τη Γαλλία μπροστά σε ένα δραματικό δίλημμα: θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι ή θα εκδοθεί ευρωομόλογο κάνοντας de facto ένα μεγάλο βήμα στη δημοσιονομική ενοποίηση; Στην τελευταία περίπτωση θα έχει λειτουργήσει ο Νόμος της Αντιστροφής του Νοήματος. Το «λάθος» θα αντιστραφεί στο «σωστό». Όπως αντίθετα το «σωστό», δηλαδή η «αναδιάρθρωση» το ταχύτερο δυνατό μπορεί, αν γίνει τυφλά, να αντιστραφεί σε «λάθος», να πάρει τοξικά χαρακτηριστικά και να προκαλέσει νέους αστάθμητους κινδύνους. Το δίδαγμα είναι ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι και βεβαιότητες, ούτε ο μανιχαϊσμός του «καλό – κακό». Το «επίσημο σενάριο» που έχει εξωπραγματικές προβλέψεις και διατηρεί τη δεδομένη «Παγίδα του Χρέους», αν τραβηχτεί στα άκρα, αν παρατεντωθεί χρονικά η πολιτική της αναβολής απροσδόκητα μπορεί να μας οδηγήσει στην δια της διολισθήσεως μεταμόρφωση όλου του χρέους σε «επίσημο», στη συγκέντρωση του στο ESM (Ταμείο Διάσωσης 2) και σε ένα τελικό πολιτικό διακανονισμό του με έκδοση ευρωομολόγου. Στο τέλος, από σπόντα, θα συναντήσει αυτό που έπρεπε να υπάρχει στην αφετηρία. Η αποτυχία του «επίσημου σεναρίου» μπορεί να αντιστραφεί σε επιτυχία. Ίσως αυτή τη δυνατότητα άρχισαν να διαισθάνονται και κάποιοι επίσημοι κύκλοι της Γερμανίας που κάνουν κωλοτούμπα και αρχίζουν να κάνουν σκέψεις για αναδιάρθρωση πριν το 2013.
Η τέχνη της δημιουργικής καθυστέρησης και της αναβολής της τελικής διευθέτησης θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να εξελιχθεί σε στρατηγική αλλά απαιτεί κι αυτή ισχυρή και αποφασισμένη ηγεσία στην ευρωζώνη και στην Ελλάδα, αντοχή, τελικά αποτελέσματα, τραγική συναίσθηση μιας κοινής μοίρας, μαχόμενη καρτερία καθώς στο κακό που μας βρήκε υπάρχει ένα μεγαλύτερο κακό που έχουμε συμφέρον όλοι να αποφύγουμε.
Τι πιθανότητες έχει αυτή η στρατηγική που είναι αντίθετη με αυτήν που εμείς είχαμε έγκαιρα εισηγηθεί; Τι γνωστοί και κρυφοί κίνδυνοι, πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί υπάρχουν; Τι απρόβλεπτο πολιτικό ρίσκο μπορεί να προκύψει από τις άλλες χώρες της ευρωζώνης; Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου που μάλλον δεν είχε διαβάσει το «Λάθος Χάρτης» στο Ε, Πρόεδρε! ένιωσε μάλλον ένα θετικό σκίρτημα όταν άκουσε από μένα αυτή την εκδοχή στη σχετική συζήτηση στο ΚΤΕ Οικονομικών την προηγούμενη εβδομάδα.
Ένα μικρό απόσπασμα στρατιωτών χάνεται στις Άλπεις μέσα στις χιονοστιβάδες, ενώ επιχειρούσε πολεμικούς ελιγμούς. Η χιονόπτωση συνεχίζεται επί μέρες, μαζί και οι χιονοστιβάδες. Η μονάδα καταγράφει όλους τους στρατιώτες στις απώλειες. Δεν υπήρχε πιθανότητα σωτηρίας τους. Έπειτα από μέρες το απόσπασμα εμφανίζεται σώο από ένα απρόβλεπτο σημείο. Το άναυδο Επιτελείο προσπαθεί να βγάλει άκρη. «Ένας στρατιώτης μας βρήκε έναν παλιό χάρτη στο σακίδιο του και έτσι ανακαλύψαμε το δρόμο», απάντησαν. Ο χάρτης μελετήθηκε προσεκτικά και αποκαλύφθηκε ότι ήταν μιας ορεινής περιοχής των Πυρηναίων και δεν είχε σχέση με τις Άλπεις. Με λάθος χάρτη βρήκαν το δρόμο τους. Ο λάθος χάρτης τους εμψύχωσε να μην παραλύσουν από φόβο, να εντείνουν τις αισθήσεις τους, να ανοίξουν τα μάτια τους, να διερευνήσουν πιθανά σενάρια απεγκλωβισμού τους και, τελικά, να διαχειριστούν με επιτυχία την αβεβαιότητα του προσανατολισμού τους.
«Λάθος Χάρτης» είναι αυτός που μεταθέτει την οριστική επίλυση της κρίσης χρέους μετά το 2013 και παραγνωρίζει ότι οι αγορές προτιμούν το υπολογισμένο ρίσκο ενός συνολικού διακανονισμού του χρέους με επιλογές για τους δανειστές και με ευρωπαϊκή εγγύηση, από την μακρόχρονη αναμονή και την ασάφεια στις προοπτικές. Στην τελευταία περίπτωση όπως είχαμε προεξοφλήσει οι αγορές τείνουν να υπολογίζουν το άμεσο μέλλον με βάση το χειρότερο σενάριο. Αυτή την κατάσταση ζούμε τώρα και βλέπουμε εκείνους που είχαν δαιμονοποιήσει την συντεταγμένη «αναδιάρθρωση» του χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με παράλληλη οχύρωση του τραπεζικού μας συστήματος, να κάνουν κωλοτούμπες πριν στεγνώσει το μελάνι της 25ης Μαρτίου (Σύνοδος Κορυφής) και να ανοίγουν σπασμωδικά και τυφλά τη σχετική συζήτηση με ποικίλους υπολογισμούς, πολιτικούς και οικονομικούς, κλιμακώνοντας τα επίπεδα αβεβαιότητας, ασάφειας και πανικού.
Αν οριστικοποιηθεί ο «Λάθος Χάρτης» τον Ιούνιο, αν το λάθος τραβήξει ως τα άκρα, αν η προσωρινή αναβολή στην επίλυση της κρίσης γίνει απεριόριστη, αν η ευρωζώνη αντέχει πολιτικά να δίνει συνεχώς νέα δάνεια για να πληρωθούν τα παλιά, ξανά και ξανά, τότε μέχρι το 2014 – 2015 το σύνολο σχεδόν του χρέους θα είναι «επίσημο», στα χέρια του ESM και της ΕΚΤ, οι ιδιώτες θα έχουν πληρωθεί και αποχωρήσει και τότε ο διακανονισμός του επίσημου χρέους Φρανκεστάιν βάζει την ευρωζώνη και ιδιαίτερα τη Γερμανία και τη Γαλλία μπροστά σε ένα δραματικό δίλημμα: θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι ή θα εκδοθεί ευρωομόλογο κάνοντας de facto ένα μεγάλο βήμα στη δημοσιονομική ενοποίηση; Στην τελευταία περίπτωση θα έχει λειτουργήσει ο Νόμος της Αντιστροφής του Νοήματος. Το «λάθος» θα αντιστραφεί στο «σωστό». Όπως αντίθετα το «σωστό», δηλαδή η «αναδιάρθρωση» το ταχύτερο δυνατό μπορεί, αν γίνει τυφλά, να αντιστραφεί σε «λάθος», να πάρει τοξικά χαρακτηριστικά και να προκαλέσει νέους αστάθμητους κινδύνους. Το δίδαγμα είναι ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι και βεβαιότητες, ούτε ο μανιχαϊσμός του «καλό – κακό». Το «επίσημο σενάριο» που έχει εξωπραγματικές προβλέψεις και διατηρεί τη δεδομένη «Παγίδα του Χρέους», αν τραβηχτεί στα άκρα, αν παρατεντωθεί χρονικά η πολιτική της αναβολής απροσδόκητα μπορεί να μας οδηγήσει στην δια της διολισθήσεως μεταμόρφωση όλου του χρέους σε «επίσημο», στη συγκέντρωση του στο ESM (Ταμείο Διάσωσης 2) και σε ένα τελικό πολιτικό διακανονισμό του με έκδοση ευρωομολόγου. Στο τέλος, από σπόντα, θα συναντήσει αυτό που έπρεπε να υπάρχει στην αφετηρία. Η αποτυχία του «επίσημου σεναρίου» μπορεί να αντιστραφεί σε επιτυχία. Ίσως αυτή τη δυνατότητα άρχισαν να διαισθάνονται και κάποιοι επίσημοι κύκλοι της Γερμανίας που κάνουν κωλοτούμπα και αρχίζουν να κάνουν σκέψεις για αναδιάρθρωση πριν το 2013.
Η τέχνη της δημιουργικής καθυστέρησης και της αναβολής της τελικής διευθέτησης θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να εξελιχθεί σε στρατηγική αλλά απαιτεί κι αυτή ισχυρή και αποφασισμένη ηγεσία στην ευρωζώνη και στην Ελλάδα, αντοχή, τελικά αποτελέσματα, τραγική συναίσθηση μιας κοινής μοίρας, μαχόμενη καρτερία καθώς στο κακό που μας βρήκε υπάρχει ένα μεγαλύτερο κακό που έχουμε συμφέρον όλοι να αποφύγουμε.
Τι πιθανότητες έχει αυτή η στρατηγική που είναι αντίθετη με αυτήν που εμείς είχαμε έγκαιρα εισηγηθεί; Τι γνωστοί και κρυφοί κίνδυνοι, πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί υπάρχουν; Τι απρόβλεπτο πολιτικό ρίσκο μπορεί να προκύψει από τις άλλες χώρες της ευρωζώνης; Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου που μάλλον δεν είχε διαβάσει το «Λάθος Χάρτης» στο Ε, Πρόεδρε! ένιωσε μάλλον ένα θετικό σκίρτημα όταν άκουσε από μένα αυτή την εκδοχή στη σχετική συζήτηση στο ΚΤΕ Οικονομικών την προηγούμενη εβδομάδα.
