Μία κουβέντα μου με τη Δήμητρα Κρουστάλλη για το "Βήμα της Κυριακής":
- Ο κ.Χοακίν Αλμούνια ζητεί να ληφθούν επώδυνα μέτρα ως το 2010. Στην Ελλάδα, πέρα από τις φιλοδοξίες μιας κυβέρνησης, δρουν και διάφορα ειδικά συμφέροντα που αποτρέπουν τις μεταρρυθμίσεις. Μήπως είμαστε βολεμένοι και το πολιτικό σκηνικό δεν επηρεάζεται ούτε από τέτοιες εξελίξεις;
«Παρά τον διάχυτο μικροαστικό αναρχισμό μας, είμαστε συντηρητικοί, βολεμένοι, ερωτευμένοι με τον εαυτό μας, φοβικοί προς το ρίσκο και την καινοτομία, με ισχυρή προκατάληψη υπέρ του status quo σε όλους τους τομείς. Η αποτυχία των αγορών συγχρονίζεται με την ακόμη μεγαλύτερη αποτυχία του κράτους. Το δημόσιο χρέος είναι ο δείκτης κρατικοποίησης των ζημιών και της άνισης ιδιωτικοποίησης των ωφελειών όχι μόνο προς την ολιγαρχία, που παίρνει τη μερίδα του λέοντος, αλλά και σε διάσπαρτες ομάδες προσοδούχων πέρα από τη συμβολή τους στην παραγωγή. Εχουμε πέσει εδώ και καιρό στον λάκκο αλλά συνεχίζουμε να σκάβουμε».
- Πολλοί όμως εξακολουθούν να προσβλέπουν στην ΕΕ για λύσεις. Ο κ. Κ.Σημίτης είπε σε πρόσφατη ομιλία του ότι η απάντηση στην κρίση είναι «περισσότερη Ευρώπη». Εσείς τι λέτε;
«Ασφαλώς, αλλά η Ευρώπη έχει πρόβλημα και ηγεσίας και θεσμών- κανόνων οι οποίοι διαμορφώθηκαν σε μια φάση διαρκούς ανόδου και δοκιμάζονται επικίνδυνα μέσα στην κρίση, ειδικά αν αυξηθούν οι πιθανότητες του πιο απαισιόδοξου σεναρίου. Ας έχουμε περισσότερη Ευρώπη και ας κάνουμε γι΄ αυτό ακόμη και τη Μέρκελ πρόεδρό της».
- Το ΠαΣοΚ έχει αναγάγει τις ευρωεκλογές σε δημοψήφισμα. Πιστεύετε ότι η νίκη του έχει προεξοφληθεί ή ότι έχει βάλει ψηλά τον πήχη;
«Η πρώτη μεγάλη νίκη έπειτα από εννέα χρόνια πρέπει να είναι λυτρωτική για το ΠαΣοΚ. Να το απαλλάξει από τη γλίτσα του looser, από το μίζερο και μάλλον ατάλαντο πινγκ πονγκ “εμείς- εσείς” με μια τριτοκλασάτη κυβέρνηση και να το επανατοποθετήσει ενώπιον του Νέου Ελληνικού Ζητήματος, σε έναν κεντρικό ρόλο, σημείο διασταύρωσης των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων που μπορούν να ανασκουμπωθούν μαζί μας στο δύσκολο και επώδυνο έργο για την ανόρθωση της Ελλάδας με αλλαγή. Η αντιπολιτευτική μας καμπάνια δεν πρέπει να υπονομεύει τη δυνατότητά μας να κυβερνήσουμε σε μια ασυνήθιστη κατάσταση που απαιτεί ασυνήθιστες απαντήσεις».
- Τι εννοείτε; Κινδυνεύει το ΠαΣοΚ να υπονομεύσει τον εαυτό του;
«Η διακυβέρνησή μας δεν θα είναι κυριακάτικη εκδρομή. Αν δεν δημιουργήσουμε ένα ισχυρό πολιτικό και ηθικό κεφάλαιο με ένα “νέο 1909”, με μια νέα μεταπολίτευση, θα κολλήσουμε πολύ γρήγορα στη λάσπη, η κρίση θα μας συμπαρασύρει με ορμή στο δικό της καθοδικό σπιράλ. Η κυβέρνηση που θα στηρίζεται κατ΄ αρχήν στη μεγάλη πλειοψηφία του ΠαΣοΚ ή θα είναι κυβέρνηση έκτακτης εθνικής ανάγκης ως προς τη σύνθεση, τις προτεραιότητες και τις κοινωνικές και πολιτικές βάσεις της ή θα είναι αναλώσιμη».
- Πιστεύετε, δηλαδή, ότι μια μελλοντική κυβέρνηση ΠαΣοΚ θα πρέπει να «ανοιχτεί» και σε πρόσωπα από άλλους χώρους;
«Το επόμενο διάστημα θα ανακατευθούν τα πάντα, θα ανασχηματιστεί το πολιτικό σκηνικό. Δεν θα υπάρχουν στρατοπεδικοί χώροι, θα ξεπεραστεί ακόμη και η στρατοπεδική λογική».
- Εσείς προσωπικά βλέπετε τον εαυτό σας σε μια τέτοια κυβέρνηση;
«Μακριά από εμένα το κυνήγι των θέσεων. Ο Γιώργος Παπανδρέου μού έχει προτείνει διάφορους ρόλους, του είπα όμως ότι είναι καλύτερα να είμαι ελεύθερος παίκτης για ειδικές αποστολές, όχι για τη ρουτίνα. Εγώ δεν ανήκω στους επιτελικούς κύκλους αλλά στην εφαπτόμενη των κύκλων».
- Πάντως οι επιδόσεις του ΠαΣοΚ στα θέματα της οικονομίας δεν είναι αξιοζήλευτες αν σκεφθούμε ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της εξουσίας και ακόμη, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, δεν έχει πείσει τους πολίτες για τις προτάσεις του.
«Το πρόβλημα αυτό υπάρχει, ξεπερνά το ΠαΣοΚ και σίγουρα δεν φτάνουν πια οι shoplists που αποκαλούνται “προτάσεις” ως τιμοκατάλογος δωρεάν γεύματος αλλά μια ξεχωριστή ικανότητα η οποία δεν πέφτει από τον ουρανό: η ικανότητα διακυβέρνησης εν μέσω μεγάλης κρίσης με εναλλασσόμενα μέτωπα, σε συνθήκες αβεβαιότητας, υπό αφόρητη πίεση, με πολλούς “γνωστούς” και “άγνωστους” αγνώστους και με τους δείκτες του ρολογιού να τρέχουν γρήγορα. Δυστυχώς σε μας δεν φτάνει να σβήνεις τη “φωτιά”, πρέπει να αλλάζεις και την “πυροσβεστική”. Δηλαδή, τα πιο “επείγοντα πυροσβεστικά” μας μέτρα πρέπει να έχουν τον πυρήνα διαρθρωτικών αλλαγών που έπρεπε να είχαν συντελεστεί στις καλές ημέρες».
- Μα λέγεται ότι μέσα στο 2010 θα αρχίσει η ανάκαμψη. Μήπως ορισμένοι έχετε καταληφθεί από εμμονές για την κρίση;
«Εχω ένα κακό προαίσθημα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια τριφασική σεισμική κρίση μακράς διαρκείας που μετατοπίζει τις τεκτονικές πλάκες του παγκόσμιου καπιταλισμού και αποτελεί ένα παράξενο κάλεσμα της μοίρας για όλη τη σοσιαλιστική Αριστερά και ειδικά για το ΠαΣοΚ. Τρεις διαδοχικές φάσεις, τρεις φούσκες, τρεις βουτιές με εσωτερική διασύνδεση. Το ΠαΣοΚ έχασε την εξουσία στην πρώτη, θα την πάρει στη δεύτερη και η τρίτη θα αποτελέσει ένα κρίσιμο “crash test” για τη διακυβέρνηση και την ίδια την ύπαρξή του όπως την ξέρουμε ως τώρα».
---
Ακολουθούν μερικές ερωταπαντήσεις που δεν μπήκαν στο κείμενο του "Βήματος " λόγω περιορισμένου χώρου:
- Αυτό σηκώνει ανάλυση...
Τα μέτρα που παίρνουν για να αντιμετωπίσουν κάθε φούσκα – βουτιά προετοιμάζουν μεθοδικά την επόμενη. Η πλημμυρίδα του φθηνού χρήματος, για να ξεπεράσουν την κατάρρευση των Χρηματιστηρίων του 2000, δημιούργησε την πιστωτική φούσκα του 2000 που έσκασε και συμπαρασύρει ως ντόμινο την παγκόσμια οικονομία και τώρα για να την αντιμετωπίσουν δημιουργούν τη φούσκα των ομολόγων, τη φούσκα του χάρτινου δημόσιου χρέους, οπότε η τρίτη βουτιά σ’ έναν άγνωστο χρόνο x θα έχει έντονα τα σημάδια και δημοσιονομικής κρίσης ή και κατάρρευσης για χώρες με δημόσιο χρέος στο κόκκινο, με επερχόμενη δημογραφική ανατροπή, υπό κατάρρευση συστήματα ασφάλισης και χαμηλή ολική παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα.
- Διάβαζε Ελλάδα. Παλιότερα θεωρούσατε ως κρίσιμο σημείο x τη μαζική συνταξιοδότηση της γενιάς σας.
Ναι, αλλά μπορεί να έρθει και νωρίτερα λόγω κρίσης.
- Μου εμφανίζετε ακόμα πιο δύσκολη τη λύση στον εξής γρίφο. Η δημοσιονομική εξυγίανση αποτελεί προϋπόθεση της ανάπτυξης, αλλά πώς μπορούμε να έχουμε ανάπτυξη με περιοριστική πολιτική;
Η Ευρώπη προς το παρόν δε βάζει τη μηχανή να κόβει χρήμα και να το ρίχνει με τα ελικόπτερα όπως η Αμερική που με επιθετική πολιτική υψηλού ρίσκου πάει μέσω πληθωρισμού και υποτίμησης του δολαρίου να φάει το χρέος της σε βάρος τρίτων. Ο «θάνατος», το «πάγωμα», η θεραπεία σοκ σίγουρα δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις τον «πυρετό». Έτσι κι αλλιώς, όμως, ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο και την πιο ενισχυτική προς τη ζήτηση πολιτική, το δημόσιο χρέος περιορίζει το φάσμα των επιλογών μας εν μέσω κρίσης και η «εξίσωση» της ανάπτυξής μας πρέπει να έχει τουλάχιστον τρεις σταθερές: την αναδιανομή του εισοδήματος ως αντικυκλικό μέσο, την αύξηση της απόδοσης της δημόσιας δαπάνης ώστε να βγάζουμε από τη μύγα ξίγκι για κάθε ευρώ του φορολογούμενου και την ευέλικτη επανατοποθέτηση των σπάνιων πόρων από τομείς που φθίνουν και δύουν σε ανερχόμενους, ανατέλλοντες τομείς ώστε να καβαλήσουμε το επόμενο κύμα καινοτομίας και ευημερίας.
- Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας ήταν τελικά μια τεράστια φούσκα με εύκολο χρήμα για καταναλωτές, επιχειρήσεις και για το ίδιο το κράτος;
Σήμερα όλοι, οι λίγοι με τα πολλά και οι πολλοί με τα λίγα, κάνουν τους ανήξερους για τον Τέλειο Γάμο της Κανά, τη μαύρη μαγεία της παγκόσμιας τραπεζικής, που έδινε από ένα ευρώ ή ένα δολάριο δάνειο εξήντα ή και εκατό. Σε μας, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης βασίστηκαν σε μια ισχυρή εγχώρια ζήτηση που ξεπερνούσε κατά πολύ την πραγματική παραγωγή κοινωνικού πλούτου και το κενό κάλυπταν ο υπερδανεισμός και οι εισαγωγές. Αλλά τώρα, είμαστε υπερεξαρτημένοι από την «ηρωίνη» του δανεισμού και πρέπει η Ευρώπη υπό αυστηρές αναπτυξιακές προϋποθέσεις να μας χορηγήσει «μεθαδόνη».
- Ναι, ενθυμούμαι την παλαιά καμπάνια σας για το ευρωομόλογο. Τώρα ήρθε στην ημερήσια διάταξη αλλά υπάρχουν αντιστάσεις από τη Γερμανία.
Δε μιλάμε για το ευρωομόλογο ενός δημοσιονομικού φεντεραλισμού που θα χρειαστεί χρόνο η ωρίμανσή του αλλά για ένα προσωρινό, αντικυκλικό ειδικού σκοπού με το οποίο θα κερδίζουν όλοι και θα επιμερίζονται οι υποχρεώσεις ανάλογα με την πραγματική τους πιστοληπτική ικανότητα για τη χρηματοδότηση κρίσιμων υποδομών για την ανταγωνιστικότητα και το περιβάλλον σ’ όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν το χρειάζεται μόνο η άσωτη Ελλάδα αλλά και η πλεονασματική Γερμανία που δανείζεται πιο ακριβά και από τις ΗΠΑ - το επίκεντρο του σεισμού - και είναι υπερεξαρτημένη από την ευρωπαϊκή και διεθνή ζήτηση. Το χρειάζεται η Κίνα που διαμαρτύρεται για τις απώλειές της από τα αμερικανικά χαρτιά δίχως να διαθέτει ασφαλή, εναλλακτική λύση. Σε δέκα χρόνια μπορεί να υπάρξει και «ασιατικό ομόλογο». Υπάρχουν όμως και άλλες λύσεις πρόσβασης σε φθηνό χρήμα, αλλά η ελληνική κυβέρνηση έχει πια μηδενική αξιοπιστία και αδυνατεί να μετατρέψει δημιουργικά το «ελληνικό ζήτημα» σε ευρωπαϊκό.
- Ο κ.Χοακίν Αλμούνια ζητεί να ληφθούν επώδυνα μέτρα ως το 2010. Στην Ελλάδα, πέρα από τις φιλοδοξίες μιας κυβέρνησης, δρουν και διάφορα ειδικά συμφέροντα που αποτρέπουν τις μεταρρυθμίσεις. Μήπως είμαστε βολεμένοι και το πολιτικό σκηνικό δεν επηρεάζεται ούτε από τέτοιες εξελίξεις;
«Παρά τον διάχυτο μικροαστικό αναρχισμό μας, είμαστε συντηρητικοί, βολεμένοι, ερωτευμένοι με τον εαυτό μας, φοβικοί προς το ρίσκο και την καινοτομία, με ισχυρή προκατάληψη υπέρ του status quo σε όλους τους τομείς. Η αποτυχία των αγορών συγχρονίζεται με την ακόμη μεγαλύτερη αποτυχία του κράτους. Το δημόσιο χρέος είναι ο δείκτης κρατικοποίησης των ζημιών και της άνισης ιδιωτικοποίησης των ωφελειών όχι μόνο προς την ολιγαρχία, που παίρνει τη μερίδα του λέοντος, αλλά και σε διάσπαρτες ομάδες προσοδούχων πέρα από τη συμβολή τους στην παραγωγή. Εχουμε πέσει εδώ και καιρό στον λάκκο αλλά συνεχίζουμε να σκάβουμε».
- Πολλοί όμως εξακολουθούν να προσβλέπουν στην ΕΕ για λύσεις. Ο κ. Κ.Σημίτης είπε σε πρόσφατη ομιλία του ότι η απάντηση στην κρίση είναι «περισσότερη Ευρώπη». Εσείς τι λέτε;
«Ασφαλώς, αλλά η Ευρώπη έχει πρόβλημα και ηγεσίας και θεσμών- κανόνων οι οποίοι διαμορφώθηκαν σε μια φάση διαρκούς ανόδου και δοκιμάζονται επικίνδυνα μέσα στην κρίση, ειδικά αν αυξηθούν οι πιθανότητες του πιο απαισιόδοξου σεναρίου. Ας έχουμε περισσότερη Ευρώπη και ας κάνουμε γι΄ αυτό ακόμη και τη Μέρκελ πρόεδρό της».
- Το ΠαΣοΚ έχει αναγάγει τις ευρωεκλογές σε δημοψήφισμα. Πιστεύετε ότι η νίκη του έχει προεξοφληθεί ή ότι έχει βάλει ψηλά τον πήχη;
«Η πρώτη μεγάλη νίκη έπειτα από εννέα χρόνια πρέπει να είναι λυτρωτική για το ΠαΣοΚ. Να το απαλλάξει από τη γλίτσα του looser, από το μίζερο και μάλλον ατάλαντο πινγκ πονγκ “εμείς- εσείς” με μια τριτοκλασάτη κυβέρνηση και να το επανατοποθετήσει ενώπιον του Νέου Ελληνικού Ζητήματος, σε έναν κεντρικό ρόλο, σημείο διασταύρωσης των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων που μπορούν να ανασκουμπωθούν μαζί μας στο δύσκολο και επώδυνο έργο για την ανόρθωση της Ελλάδας με αλλαγή. Η αντιπολιτευτική μας καμπάνια δεν πρέπει να υπονομεύει τη δυνατότητά μας να κυβερνήσουμε σε μια ασυνήθιστη κατάσταση που απαιτεί ασυνήθιστες απαντήσεις».
- Τι εννοείτε; Κινδυνεύει το ΠαΣοΚ να υπονομεύσει τον εαυτό του;
«Η διακυβέρνησή μας δεν θα είναι κυριακάτικη εκδρομή. Αν δεν δημιουργήσουμε ένα ισχυρό πολιτικό και ηθικό κεφάλαιο με ένα “νέο 1909”, με μια νέα μεταπολίτευση, θα κολλήσουμε πολύ γρήγορα στη λάσπη, η κρίση θα μας συμπαρασύρει με ορμή στο δικό της καθοδικό σπιράλ. Η κυβέρνηση που θα στηρίζεται κατ΄ αρχήν στη μεγάλη πλειοψηφία του ΠαΣοΚ ή θα είναι κυβέρνηση έκτακτης εθνικής ανάγκης ως προς τη σύνθεση, τις προτεραιότητες και τις κοινωνικές και πολιτικές βάσεις της ή θα είναι αναλώσιμη».
- Πιστεύετε, δηλαδή, ότι μια μελλοντική κυβέρνηση ΠαΣοΚ θα πρέπει να «ανοιχτεί» και σε πρόσωπα από άλλους χώρους;
«Το επόμενο διάστημα θα ανακατευθούν τα πάντα, θα ανασχηματιστεί το πολιτικό σκηνικό. Δεν θα υπάρχουν στρατοπεδικοί χώροι, θα ξεπεραστεί ακόμη και η στρατοπεδική λογική».
- Εσείς προσωπικά βλέπετε τον εαυτό σας σε μια τέτοια κυβέρνηση;
«Μακριά από εμένα το κυνήγι των θέσεων. Ο Γιώργος Παπανδρέου μού έχει προτείνει διάφορους ρόλους, του είπα όμως ότι είναι καλύτερα να είμαι ελεύθερος παίκτης για ειδικές αποστολές, όχι για τη ρουτίνα. Εγώ δεν ανήκω στους επιτελικούς κύκλους αλλά στην εφαπτόμενη των κύκλων».
- Πάντως οι επιδόσεις του ΠαΣοΚ στα θέματα της οικονομίας δεν είναι αξιοζήλευτες αν σκεφθούμε ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της εξουσίας και ακόμη, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, δεν έχει πείσει τους πολίτες για τις προτάσεις του.
«Το πρόβλημα αυτό υπάρχει, ξεπερνά το ΠαΣοΚ και σίγουρα δεν φτάνουν πια οι shoplists που αποκαλούνται “προτάσεις” ως τιμοκατάλογος δωρεάν γεύματος αλλά μια ξεχωριστή ικανότητα η οποία δεν πέφτει από τον ουρανό: η ικανότητα διακυβέρνησης εν μέσω μεγάλης κρίσης με εναλλασσόμενα μέτωπα, σε συνθήκες αβεβαιότητας, υπό αφόρητη πίεση, με πολλούς “γνωστούς” και “άγνωστους” αγνώστους και με τους δείκτες του ρολογιού να τρέχουν γρήγορα. Δυστυχώς σε μας δεν φτάνει να σβήνεις τη “φωτιά”, πρέπει να αλλάζεις και την “πυροσβεστική”. Δηλαδή, τα πιο “επείγοντα πυροσβεστικά” μας μέτρα πρέπει να έχουν τον πυρήνα διαρθρωτικών αλλαγών που έπρεπε να είχαν συντελεστεί στις καλές ημέρες».
- Μα λέγεται ότι μέσα στο 2010 θα αρχίσει η ανάκαμψη. Μήπως ορισμένοι έχετε καταληφθεί από εμμονές για την κρίση;
«Εχω ένα κακό προαίσθημα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια τριφασική σεισμική κρίση μακράς διαρκείας που μετατοπίζει τις τεκτονικές πλάκες του παγκόσμιου καπιταλισμού και αποτελεί ένα παράξενο κάλεσμα της μοίρας για όλη τη σοσιαλιστική Αριστερά και ειδικά για το ΠαΣοΚ. Τρεις διαδοχικές φάσεις, τρεις φούσκες, τρεις βουτιές με εσωτερική διασύνδεση. Το ΠαΣοΚ έχασε την εξουσία στην πρώτη, θα την πάρει στη δεύτερη και η τρίτη θα αποτελέσει ένα κρίσιμο “crash test” για τη διακυβέρνηση και την ίδια την ύπαρξή του όπως την ξέρουμε ως τώρα».
---
Ακολουθούν μερικές ερωταπαντήσεις που δεν μπήκαν στο κείμενο του "Βήματος " λόγω περιορισμένου χώρου:
- Αυτό σηκώνει ανάλυση...
Τα μέτρα που παίρνουν για να αντιμετωπίσουν κάθε φούσκα – βουτιά προετοιμάζουν μεθοδικά την επόμενη. Η πλημμυρίδα του φθηνού χρήματος, για να ξεπεράσουν την κατάρρευση των Χρηματιστηρίων του 2000, δημιούργησε την πιστωτική φούσκα του 2000 που έσκασε και συμπαρασύρει ως ντόμινο την παγκόσμια οικονομία και τώρα για να την αντιμετωπίσουν δημιουργούν τη φούσκα των ομολόγων, τη φούσκα του χάρτινου δημόσιου χρέους, οπότε η τρίτη βουτιά σ’ έναν άγνωστο χρόνο x θα έχει έντονα τα σημάδια και δημοσιονομικής κρίσης ή και κατάρρευσης για χώρες με δημόσιο χρέος στο κόκκινο, με επερχόμενη δημογραφική ανατροπή, υπό κατάρρευση συστήματα ασφάλισης και χαμηλή ολική παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα.
- Διάβαζε Ελλάδα. Παλιότερα θεωρούσατε ως κρίσιμο σημείο x τη μαζική συνταξιοδότηση της γενιάς σας.
Ναι, αλλά μπορεί να έρθει και νωρίτερα λόγω κρίσης.
- Μου εμφανίζετε ακόμα πιο δύσκολη τη λύση στον εξής γρίφο. Η δημοσιονομική εξυγίανση αποτελεί προϋπόθεση της ανάπτυξης, αλλά πώς μπορούμε να έχουμε ανάπτυξη με περιοριστική πολιτική;
Η Ευρώπη προς το παρόν δε βάζει τη μηχανή να κόβει χρήμα και να το ρίχνει με τα ελικόπτερα όπως η Αμερική που με επιθετική πολιτική υψηλού ρίσκου πάει μέσω πληθωρισμού και υποτίμησης του δολαρίου να φάει το χρέος της σε βάρος τρίτων. Ο «θάνατος», το «πάγωμα», η θεραπεία σοκ σίγουρα δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις τον «πυρετό». Έτσι κι αλλιώς, όμως, ακόμα και με το πιο αισιόδοξο σενάριο και την πιο ενισχυτική προς τη ζήτηση πολιτική, το δημόσιο χρέος περιορίζει το φάσμα των επιλογών μας εν μέσω κρίσης και η «εξίσωση» της ανάπτυξής μας πρέπει να έχει τουλάχιστον τρεις σταθερές: την αναδιανομή του εισοδήματος ως αντικυκλικό μέσο, την αύξηση της απόδοσης της δημόσιας δαπάνης ώστε να βγάζουμε από τη μύγα ξίγκι για κάθε ευρώ του φορολογούμενου και την ευέλικτη επανατοποθέτηση των σπάνιων πόρων από τομείς που φθίνουν και δύουν σε ανερχόμενους, ανατέλλοντες τομείς ώστε να καβαλήσουμε το επόμενο κύμα καινοτομίας και ευημερίας.
- Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας ήταν τελικά μια τεράστια φούσκα με εύκολο χρήμα για καταναλωτές, επιχειρήσεις και για το ίδιο το κράτος;
Σήμερα όλοι, οι λίγοι με τα πολλά και οι πολλοί με τα λίγα, κάνουν τους ανήξερους για τον Τέλειο Γάμο της Κανά, τη μαύρη μαγεία της παγκόσμιας τραπεζικής, που έδινε από ένα ευρώ ή ένα δολάριο δάνειο εξήντα ή και εκατό. Σε μας, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης βασίστηκαν σε μια ισχυρή εγχώρια ζήτηση που ξεπερνούσε κατά πολύ την πραγματική παραγωγή κοινωνικού πλούτου και το κενό κάλυπταν ο υπερδανεισμός και οι εισαγωγές. Αλλά τώρα, είμαστε υπερεξαρτημένοι από την «ηρωίνη» του δανεισμού και πρέπει η Ευρώπη υπό αυστηρές αναπτυξιακές προϋποθέσεις να μας χορηγήσει «μεθαδόνη».
- Ναι, ενθυμούμαι την παλαιά καμπάνια σας για το ευρωομόλογο. Τώρα ήρθε στην ημερήσια διάταξη αλλά υπάρχουν αντιστάσεις από τη Γερμανία.
Δε μιλάμε για το ευρωομόλογο ενός δημοσιονομικού φεντεραλισμού που θα χρειαστεί χρόνο η ωρίμανσή του αλλά για ένα προσωρινό, αντικυκλικό ειδικού σκοπού με το οποίο θα κερδίζουν όλοι και θα επιμερίζονται οι υποχρεώσεις ανάλογα με την πραγματική τους πιστοληπτική ικανότητα για τη χρηματοδότηση κρίσιμων υποδομών για την ανταγωνιστικότητα και το περιβάλλον σ’ όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν το χρειάζεται μόνο η άσωτη Ελλάδα αλλά και η πλεονασματική Γερμανία που δανείζεται πιο ακριβά και από τις ΗΠΑ - το επίκεντρο του σεισμού - και είναι υπερεξαρτημένη από την ευρωπαϊκή και διεθνή ζήτηση. Το χρειάζεται η Κίνα που διαμαρτύρεται για τις απώλειές της από τα αμερικανικά χαρτιά δίχως να διαθέτει ασφαλή, εναλλακτική λύση. Σε δέκα χρόνια μπορεί να υπάρξει και «ασιατικό ομόλογο». Υπάρχουν όμως και άλλες λύσεις πρόσβασης σε φθηνό χρήμα, αλλά η ελληνική κυβέρνηση έχει πια μηδενική αξιοπιστία και αδυνατεί να μετατρέψει δημιουργικά το «ελληνικό ζήτημα» σε ευρωπαϊκό.
