Δευτέρα 25 Φεβρουαρίου 2008

Ο Επισκέπτης της Δευτέρας!

Η σημερινή (25/2) ραδιοφωνική κουβέντα με το Νίκο Χατζηνικολάου στο Realfm 97.8



κατεβάστε το σε mp3

Την προσέθεσα και στο podcast του Έπισκέπτη'. Αν "παίζει" με διακοπές δοκιμάστε την παραπομπή για απευθείας κατέβασμα. Το Internet Archive είναι αργό σήμερα...


Κυριακή 24 Φεβρουαρίου 2008

Αποχαιρετισμός στον Φιντέλ

Αποχαιρετώντας τον Φιντέλ γυρίζουμε 49 χρόνια πίσω. Οι αντάρτες μπαίνουν στην Αβάνα. Φιντέλ, Τσε, Καμίλο, Ραούλ… Όμορφοι, νέοι, σταρ του σινεμά, ηρωικοί στη Σιέρα Μαέστρε, ρομαντικοί, επαναστάτες, ελευθεριακοί, ωραίες γυναίκες, Κομπέι Σεγούνδο, μάμπο, ρούμπα, τσα-τσά, η φοιτητική νεολαία όλου του κόσμου παραληρεί. Μήνας του μέλιτος ή κύκνειο άσμα της τελευταίας ουτοπίας ενός κόσμου όπως τον φαντάστηκε η μεγάλη γενιά του 1917; Οι επαναστάσεις όμως δεν εξελίσσονται όταν γίνουν καθεστώς όπως τις οραματίζονται οι εμπνευστές τους. Φιντέλ και Τσε, οι πιο αντιγραφειοκράτες από τους αντιγραφειοκράτες υιοθέτησαν βολονταριστικά, παρά τις προειδοποιήσεις των πάντων ακόμα και των Σοβιετικών, ένα πιο υπερσυγκεντρωτικό, κρατικιστικό και τελικά γραφειοκρατικό μοντέλο, ασύμβατο με το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της Κούβας.

Πάντα νιώθαμε άβολα να κάνουμε κριτική στον τελευταίο επιζήσαντα μεγάλο επαναστάτη του 20ου αιώνα, τον πεισματάρη, εγωκεντρικό και αυταρχικό ναυαγό της Καραϊβικής. Όταν ο φίλος του, ο Μίκης τον είπε «μονάρχη» πληγώθηκε αλλά δεν έκοψε τις σχέσεις τους. Το παράλογο εμπάργκο των Αμερικανών ενίσχυσε τον θρύλο του. Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν μετά τις πρώτες σκοτεινές χρονιές της μετά-σοβιετικής εποχής. Ο πραγματισμός του Ραούλ κέρδιζε έδαφος απέναντι στην ξεροκεφαλιά του αδελφού του.


Η Κούβα μπορεί να ακολουθήσει ένα δικό της «κινέζικο δρόμο», πιο ανοιχτό, δημοκρατικό, χαρούμενο, με τα χρώματα της Καραϊβικής. Η Ευρώπη ακολουθώντας την Ισπανία πρέπει να εντατικοποιήσει τους πολιτικούς και εμπορικούς δεσμούς της με την Κούβα δίχως προϋποθέσεις. Η νέα αμερικανική ηγεσία περιμένουμε να άρει το εμπάργκο απέναντι σε μια γειτονική της χώρα που δε σκότωσε κανέναν Αμερικανό όπως έκανε με το Βιετνάμ που της έστειλε δεκάδες χιλιάδες φέρετρα.

Μετά τον Φιντέλ η ιστορία ίσως γίνει πιο βαρετή. Η Κούβα δε θα είναι η Χαμένη Ατλαντίδα της Επανάστασης. Η αναμονή για Μεσσίες και για μεγάλα γεγονότα θα υποχωρήσει. Ποιος ξέρει; Καθώς θα απομακρύνεται οριστικά από τη σκηνή ο Φιντέλ μπορεί να εξιδανικευθεί ξανά και ίσως γίνει ο νέος Μπολίβαρ, το σύμβολο μιας ειρηνικής οικονομικής ολοκλήρωσης στη Λατινική Αμερική. Εμείς αποχαιρετώντας τον Φιντέλ μαζί με τη νιότη μας αποχαιρετούμε έναν κόσμο που χάσαμε και ίσως χάθηκε για πάντα.

Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2008

Ζητείται ένα πρόσωπο - κλειδί

Tο οικοδόμημα του ΠΑΣΟΚ βρίσκεται πάνω σε μια σεισμογενή ζώνη, όπου ενεργοποιούνται διαδοχικά ρήγματα σε διαφορετικά βάθη. Δηλαδή, συγχρονίζονται μεγάλες προκλήσεις με διαφορετική χρονική κλιμάκωση, ιστορικό και κοινωνικό βάθος και πλάτος. Πολλοί «κάτοικοί» του βλέπουν μόνο τα οφθαλμοφανή επιφανειακά ρήγματα.

Ποιος άραγε είναι ο κεντρικός κρίκος που πρέπει τώρα να τραβήξουμε, ώστε με την ελάχιστη δυνατή ενέργεια να κινηθεί όλη η αλυσίδα μπροστά; Τώρα ξέρουμε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε ξεπερνούν μια ψυχαναγκαστική ενότητα. Και αυτή αφορά στον προεδρικό θεσμό, το πολιτικό Συμβούλιο, τον γραμματέα, τη διεύθυνση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, τους τομείς του Ε.Σ.

Ο πρόεδρος έχει σωστό βλέμμα στα πράγματα, «σκοτώνεται» ηρωικά από το πρωί μέχρι το βράδυ, συχνά ολομόναχος, αλλά υπάρχει «κάτι» που πρέπει να αλλάξει γρήγορα και ριζικά στον τρόπο λειτουργίας του. Η «Χαριλάου Τρικούπη» πρέπει να γίνει πιο αποδοτική, διαφορετικά, όπως φώναξε σύντροφος προχθές σε δημοτική οργάνωση, το δίλημμα θα είναι «επανίδρυση ή ιδρυματοποίηση;»

Αυτή τη στιγμή στην κεντρική ηγετική λειτουργία του ΠΑΣΟΚ λείπει ένα πρόσωπο-κλειδί, αυτός που ηγείται στα μετόπισθεν, το Βήτα πρόσωπο, ένα πολιτικό και οργανωτικό ταλέντο με ισχυρή εξουσιοδότηση που θα δίνει γρήγορες λύσεις, θα συντονίζει, θα ελέγχει την εφαρμογή των αποφάσεων, θα κεντράρει στις προτεραιότητες και με ανιδιοτέλεια θα στηρίζει ολόπλευρα αυτόν που θα ηγείται μπροστά και εκτίθεται, το Αλφα πρόσωπο, τον Γιώργο Παπανδρέου. Αυτός πρέπει να είναι ο νέος γραμματέας. Ενας αποτελεσματικός, ευρύτερα αποδεκτός, δημοκρατικός «δικτάτορας»! Ισχυρός πρόεδρος, ολιγομελής αποδοτική συλλογική ηγεσία προτείνεται στις «Θέσεις».

Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2008

Το κλίμα, οι αγορές και η σύνταξη: Μία απάντηση...

Πριν μερικές ημέρες (27/1) η "Καθημερινή της Κυριακής" δημοσίευσε άρθρο του κ. Χάρη Μάκκα με τίτλο "Το κλίμα, οι αγορές και η... σύνταξη" στο οποίο ο συγγραφέας βιάστηκε να μου αποδώσει την ιδέα του «κρατικού υπερταμείου», δίχως να ενημερωθεί για το χαρακτήρα του και συνεπώς, a priori να αμφιβάλλει για την προοπτική του, αφού όπως συχνά λέγεται «δεν γίνονται αυτά στην Ελλάδα». Η συγκυρία όμως δεν επιτρέπει την εύκολη απαξίωση των κρατικών funds (SWFs), όταν οι παγκόσμιες υπερτράπεζες κάνουν καλλιστεία για να προσελκύσουν τα κεφάλαιά τους και να καλύψουν τις τρύπες τους. Πράγματι, ο Θεός να μας φυλάει από την αυθαιρεσία του κρατιστή πολιτικού ή γραφειοκράτη, όταν κάνει τον επενδυτή στις αγορές αλλά και από την αυταρέσκεια των γιάπηδων που πολύ σύντομα θα αντιληφθούν πικρά ότι το πραγματικό stress test θα το κάνει τελικά η χρηματοοικονομική κρίση.

Τι είναι το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών λοιπόν, το οποίο είχα προτείνει στο παρελθόν, αλλά τώρα πια έχει υιοθετηθεί επίσημα από το ΠΑΣΟΚ και από το συνδικαλιστικό κίνημα;

Ολες οι αβεβαιότητες σε μία

Στο εθνικό fund οδηγηθήκαμε στην προσπάθεια να πετύχουμε ένα νέο, δίκαιο ισοζύγιο μεταξύ των γενεών. Τρεις - τέσσερις «καμπύλες» διαγράφονται απειλητικές για τη νέα γενιά: του εκρηκτικού κόστους υγείας, του ακάλυπτου ασφαλιστικού «χρέους», του δημόσιου χρέους και του περιβαλλοντικού «χρέους», δηλαδή του κόστους για να διατηρήσουμε το περιβάλλον, τουλάχιστον στα επίπεδα του ’90. Ετσι, στραφήκαμε στις μακρο-αβεβαιότητες και διαπιστώσαμε την παράλληλη χρονική τους κλιμάκωση. Τι κάνουμε λοιπόν όταν αντιμετωπίζουμε πολλές αβεβαιότητες με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα; Ο,τι και στα μαθηματικά όταν έχουμε πολλές και δύσκολες εξισώσεις. Τις λύνουμε όλες μαζί κατά ομάδες και όχι μία μία χωριστά. Κάνουμε μια θαυμάσια αντιστάθμιση κινδύνων. Αβεβαιότητες του Νέου Καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης, του χρηματοοικονομικού συστήματος, της δημογραφικής γήρανσης, της κλιματικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της μέσης αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, των μεταβολών στην κοινωνική σύνθεση και τη δομή της απασχόλησης, των νέων σχημάτων περάσματος της νεολαίας στην ενηλικίωση ακόμα και των νέων μοντέλων οικογένειας. Είχα υπολογίσει, για παράδειγμα, ότι αν είχαμε μια μέση αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας ανά ώρα 2,5%-3%, την επόμενη εικοσαετία τότε θα δημιουργούσαμε κοινωνικό πλούτο που θα έφτανε για όλες τις γενιές. Δηλαδή, το βαθύτερο μυστικό του συνταξιοδοτικού βρίσκεται πέρα από το στενό πυρήνα μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, στην παραγωγικότητα και συνεπώς στην εκπαίδευση, την τεχνολογία, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα. Δεν έχουμε, όμως, στο χέρι αυτή την αύξηση της παραγωγικότητας. Προκύπτει, έτσι, με δραματικό τρόπο η ανάγκη να στηρίξουμε συμπληρωματικά με τις αποδόσεις ενός εθνικού fund το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης στη δυσκολότερη καμπή του και να ελαφρώσουμε τα βάρη που θα πέσουν στους νέους εργαζόμενους στη μεταβατική περίοδο προς μια νέα βιώσιμη αρχιτεκτονική του με ορίζοντα το 2030. Αυτή η μεταβατική γενιά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης κινδυνεύει να πληρώσει και τις δικές της συντάξεις και των γονιών της. Πολύ περισσότερο αν προχωρήσουμε σ’ ένα μεικτό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης όπου το κράτος καλύπτει το μη ανταποδοτικό μέρος της σύνταξης, ενώ το ανταποδοτικό της καθορίζεται μ’ ένα δείκτη «νοητής» κεφαλαιοποίησης ή με την εισαγωγή στοιχείων μερικής κεφαλαιοποίησης, όπως προτείνουν άλλοι.

Αυτόνομο, κλειδωμένο

Φιλοδοξούμε, λοιπόν, να ιδρύσουμε το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών, το οποίο θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

Πρώτο, η χρηματοδότησή του θα προέλθει από τα «μια και έξω» έσοδα του Δημοσίου από τις μετοχοποιήσεις, την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του με σύγχρονα χρηματοοικονομικά εργαλεία, τις αδειοδοτήσεις της κινητής τηλεφωνίας, της τηλεόρασης κ.ά., καθώς και από έναν πράσινο φόρο στις σημαντικές εκπομπές CO2, ο οποίος θα υποκαταστήσει την αγορά των δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στην επερχόμενη μετα-Κιότο περίοδο.

Δεύτερο, το fund αυτό θα είναι κλειδωμένο τουλάχιστον για μια δεκαετία και στη συνέχεια θα καταβάλει ετήσιες προγραμματισμένες χρονοπληρωμές για τη στήριξη του ασφαλιστικού συστήματος. Ο μακρύς χρονικός του ορίζοντας προσδιορίζει το προφίλ ρίσκου - απόδοσης, αφού του δίνει τη δυνατότητα να απορροφά την αστάθεια των αγορών.

Τρίτο, θα είναι αυτόνομος από την κυβέρνηση χρηματοοικονομικός λογαριασμός μακροπρόθεσμης επένδυσης, με υψηλού επαγγελματικού επιπέδου διεύθυνση, χαμηλό κόστος διαχείρισης, τακτική αξιολόγηση από την Τράπεζα της Ελλάδος και με λογοδοσία στη Βουλή. Στο βιβλίο μου «Θηλυκό Πόκερ» έχω περιγράψει αναλυτικά τις ολέθριες συνέπειες του fund αν η κυβέρνηση ή άλλες ομάδες πίεσης μέσω των ΜΜΕ επηρέαζαν τις επενδυτικές επιλογές του.

Τέταρτο, η συγκεκριμένη δομή του αποτελεί για εμάς θέμα ανοιχτής συνεισφοράς και διαβούλευσης. Θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι, για να αποφύγουμε τις παθολογίες του πολιτικού συστήματος, ένας απλός Λογαριασμός που κατανείμει το χρήμα με διαγωνισμό σε ανεξάρτητους «διαχειριστές κεφαλαίων» με τρίχρονα συμβόλαια συγκεκριμένων δεσμεύσεων δίχως να εμπλέκεται στις επιλογές των επενδυτικών προϊόντων. Θα μπορούσε, επίσης, να είναι ένα «επενδυτικό κεφάλαιο» με διαφορετικά στρώματα ρίσκου - απόδοσης. Ενα πρώτο στρώμα χαμηλού ρίσκου θα εξασφάλιζε με βεβαιότητα τις εγγυημένες χρονοπληρωμές στο σύστημα. Ενα δεύτερο θα ήταν σχετικά υψηλότερου ρίσκου και απόδοσης. Και ένα τρίτο, πιο επιθετικό θα εξασφάλιζε μπόνους πολύ υψηλής απόδοσης, ώστε να εκμεταλλεύεται τις ευνοϊκές συγκυρίες. Μπορεί, όπως προτείνουν άλλοι, να είναι μια μετεξελιγμένη μορφή «αμοιβαίων κεφαλαίων» που εσωτερικεύει μια σχετικά πιο επιθετική επενδυτική στρατηγική διαφοροποίησης και αντιστάθμισης κινδύνων. Σε μια πρώτη φάση του, πιο συντηρητική, το Δημόσιο θα καθόριζε θεμελιώδεις αναλογίες ανάμεσα στα επενδυτικά προϊόντα (μετοχές, ομόλογα, real estate, εμπορεύματα, «εναλλακτικοί επενδυτές») Ελλάδας, Ευρωζώνης και διεθνή. Θα έβαζε ανώτατο όριο π.χ. 3% στην κτήση μετοχών μιας επιχείρησης. Η καλή νορβηγική εμπειρία μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά η περίπτωση του δικού μας fund είναι αρκετά διαφορετική και συνεπώς δεν μπορούμε να τη μιμηθούμε.

Πράσινος μετα-Κιότο φόρος

Ενα αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί προκρίνουμε ένα αναλογικό και δίκαιο πράσινο φόρο στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2, πέρα από τα προβλεπόμενα όρια, έναντι της υφιστάμενης «αγοράς» δικαιωμάτων εκπομπής του Κιότο; Η «αγορά» είναι γοητευτική στη σύλληψή της, αλλά δεν δούλεψε όπως υποθέταμε. Οι πιο ρυπογόνες βιομηχανίες της Ευρώπης αγοράζουν φθηνές άδειες εκπομπής από τρίτες χώρες και συνεπώς αναβάλλουν την εισαγωγή των καθαρών τεχνολογιών. Δεν έχουν κίνητρο. Οι αυξομειώσεις των αδειών εκπομπής δυσκολεύουν τον προγραμματισμό των επιχειρήσεων. Η πράσινη λαϊκή κινητοποίηση χάνει το στόχο της, αφού οι ρυπογόνες πηγές συνεχίζουν νόμιμα να εκπέμπουν ασύδοτα στο άμεσο περιβάλλον των ανθρώπων. Τα έσοδα από την επιβάρυνση των ρυπογόνων δραστηριοτήτων μεταφέρονται πολύ μακριά σε τρίτες χώρες, και τα κράτη των χωρών εκπομπής CO2 έχουν μειωμένο ενδιαφέρον επιθεώρησης και ελέγχου.

Απαντήσεις σε εύλογα ερωτήματα

Η ιδέα του πράσινου φόρου τώρα που ξανάνοιξε η διεθνής μετα-Κιότο συζήτηση μπορεί να αφαιρέσει τα προσχήματα από τη νέα αμερικανική ηγεσία και από τις ισχυρές αναδυόμενες χώρες όπως η Κίνα προκειμένου να συμμετέχουν στη συμφωνία. Το κυριότερο, το εθνικό fund αλληλεγγύης συνδέει τον πράσινο φόρο με τη σύνταξη και ακόμα με χρηματοδότηση της μείωσης του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας ιδιαίτερα των εισφορών των νέων και συνεπώς μπορεί να δημιουργήσει ένα πανευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα με πρωτοφανές δυναμικό. Συμπυκνώνει σε μια ιδέα βασικές μας αξίες: το περιβάλλον, την εργασία, την κοινωνική ασφάλιση, τη δικαιοσύνη των γενεών και βέβαια την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή διάσταση των προγραμματικών μας απαντήσεων.

Το τελευταίο επίσης αυτονόητο ερώτημα είναι γιατί να μην πάνε τα έσοδα του πράσινου φόρου στο περιβάλλον; Προκρίνουμε κατά προτεραιότητα, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, τη στήριξη του fund γιατί πρέπει να έχει στην αφετηρία του ένα κρίσιμο μέγεθος ώστε να κάνει σωστή διαφοροποίηση επενδύσεων. Επίσης, η σύνταξη κινητοποιεί περισσότερο το λαό. Τα έσοδα του πράσινου φόρου θα είναι σχετικά «λίγα» για τα έργα που σχεδιάζουμε στο περιβάλλον, αλλά θα γίνουν «πολλά» μέσα από τo fund. Το κυριότερο έχουμε αξιολογήσει ότι ο πράσινος φόρος θα αφομοιωθεί καλύτερα από την οικονομία, θα δουλέψει πιο αποτελεσματικά και επίσης έχουμε αποφασίσει ότι δεν θα επαναλάβουμε με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα αδιέξοδα της επιδοματικής γεωργίας που έπληξαν κάθε δημιουργική πνοή στην ύπαιθρο. Αυτός είναι ο χάρτης πορείας του νέου ΠΑΣΟΚ και όπως γνωρίζετε και ο πιο αναλυτικός χάρτης είναι πάντα φτωχότερος από την πραγματικότητα, από τον πλούτο των ιδεών που θα συμπληρώνουν, θα διορθώνουν ή θα απορρίπτουν τις θέσεις μας.

-------
[ακολουθεί και ο πιο πρόσφατος "Επισκέπτης της Παρασκευής]


Ο Επισκέπτης της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου