Τετάρτη 25 Απριλίου 2007
Ένα παλιό τάμα
Πέμπτη 19 Απριλίου 2007
Περνούμε χίλια βάσανα μα κάνω πως ξεχνούμε, φασίστες στα σαράντα σας εμείς θα το γλεντούμε
Σε δύο ημέρες συμπληρώνονται 40 χρόνια από την επιβολή της δικτατορίας στη χώρα. Καιρός να εκπληρώσω λοιπόν ένα παλιό τάμα. Έδωσα και μία συνέντευξη στον Βασίλη Σκουρή (η οποία θα δημοσιευθεί στο "Εθνος" το Σάββατο). Αντιγράφω εδώ ένα μέρος της:
Σε ποια γενιά πιστεύεις ότι άσκησε η δικτατορία τη μεγαλύτερη επίδραση;
Σε μας. Χτύπησε πάνω στο ξεμύτισμά μας, στην εφηβεία και στα φοιτητικά μας χρόνια. Διαμόρφωσε τη βασική ταυτότητα της γενιάς μου. Αντίθετα οι προηγούμενες γενιές είχαν βασικό σημείο αναφοράς πιο τραγικές εμπειρίες, την Κατοχή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο. Είχα σκαρώσει μια μαντινάδα και τη φώναξα όταν μας πήγαιναν στην ΕΣΑ Καβάλας: «Περνούμε χίλια βάσανα μα κάνω πως ξεχνούμε, φασίστες στα σαράντα σας εμείς θα το γλεντούμε». Ήταν παλιό τάμα. Το Κρητικό τραγούδι με την ευρεία έννοια έπαιξε καταλυτικό ρόλο τότε. Θυμηθείτε μόνο τον Μίκη και τον Ξυλούρη, τον Μαρκόπουλο και τον Λεοντή.
Σήμερα τι μαντινάδα θα έλεγες;
«Σαράντα χρόνια πέρασαν μα τίποτα δεν αλλάζει, σε κείνη την ανάμνηση ο νους κατασταλάζει». Όσοι ζήσαμε έντονα εκείνη την επτάχρονη νύχτα είμαστε κομμένοι στα δύο. Το καλύτερο κομμάτι μας είναι εκεί, σ’ ό,τι κάναμε με την αψηφισιά των είκοσι χρόνων.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου και ο αντιδικτατορικός αγώνας έβγαλε μια νέα γενιά πολιτικών στελεχών. Σωστά κατά τη γνώμη σας εντάχθηκαν τα στελέχη αυτά υπό τον λεγόμενο «παλαιό» πολιτικό κόσμο;
Έτσι γίνεται πάντα με τα μεγάλα κινήματα. Οι πρωταγωνιστές τους παίζουν ρόλο στη νέα κατάσταση. Μετά το Πολυτεχνείο ειδικά με το Κυπριακό κατέρρευσε η Χούντα και δεν «πρόκαμε» η γενιά μας να φέρει μια πιο ριζική μεταπολίτευση με τη δική της σφραγίδα. Ωστόσο υπήρξε μια τομή στην ιστορία της Ελλάδας. Αφήσαμε οριστικά πίσω μας τα καθεστώτα της ανωμαλίας. Πολλά πράγματα που κατακτήσαμε τώρα τα θεωρούμε δεδομένα και τα υποτιμούμε. Έτσι προχωρεί η ζωή. Πάμε για άλλα.
Η πραγματική μεταπολίτευση έγινε το 1974 ή όπως υποστηρίζουν ορισμένοι το 1981;
To ’81 ολοκληρώνει το ’74, «νομιμοποιεί» βαθύτερα και εντάσσει για πρώτη φορά την «άλλη» Ελλάδα στο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα.
Σήμερα, κατά τη γνώμη σας, χρειάζεται μια νέα μεταπολίτευση; Και προς ποια κατεύθυνση;
Ναι, αναμφίβολα. Χρειάζεται μια νέα τομή και η πρωτοβουλία γι’ αυτήν. Η «πρώτη πράξη» της μπορεί να προέλθει από ένα επανιδρυτικό μετασχηματισμό στον ευρύτερο χώρο της κεντροαριστεράς. Το ΠΑΣΟΚ πρέπει να ξεκολλήσει από το επαναλαμβανόμενο πολιτικό παιχνίδι της μεταπολίτευσης, παρά τις μεγάλες συγκινήσεις και τις επιτυχίες του, και να αποτελέσει όχι απλώς εναλλακτική λύση στη διακυβέρνηση της Ν.Δ. αλλά συνολικά στο πολιτικό σύστημα. Αναγκαστικά θα υπάρξει αλυσιδωτή αντίδραση και στους άλλους χώρους.
Πόσοι αντέχουν να τραβήξουν ένα νέο δρόμο; Δεν βλέπεις μια σχετική εξάντληση πραγμάτων και προσώπων;
Ναι, ο χρόνος εμπεριέχει τη φθορά, την απώλεια ενέργειας. Αρκετά πρόσωπα που γεύτηκαν στην μεταπολίτευση ισχυρούς ρόλους και εξουσία βιώνουν εσωτερικά, υπαρξιακά το «σύνδρομο της κορυφής» και την «παγίδα της επιτυχίας». Η όρεξη έχει πέσει, ο ενθουσιασμός για αλλαγή και καινοτομία έχει εξασθενήσει, οι φιλοδοξίες έχουν μετατοπιστεί, η αίσθηση ενός μεγάλου σκοπού έχει αδυνατίσει. Η βαρεμάρα του «μία από τα ίδια» στοιχειώνει στο πολιτικό σκηνικό και διαβρώνει κι αυτούς που νομίζουν ότι βρίσκονται μακριά από την εξουσία. Υπάρχουν όμως πρόσωπα που έχουν μεγαλύτερες ψυχικές και πνευματικές εφεδρείες και ικανότητες αυτοανανέωσης. Σε κάθε περίπτωση στο ΠΑΣΟΚ και στα άλλα κόμματα χρειάζεται ένα νέο μίγμα προσώπων, νέων και «παλαιών».
Πέμπτη 12 Απριλίου 2007
Και να μην έκλεβαν... (μέρος δεύτερο)
Θα συμφωνήσεις ότι πρέπει να χυθεί πλήρες φως στο σκάνδαλο των υπερτιμημένων ομολόγων. Η ψυχολογική καταστροφή που προκαλεί στο ασφαλιστικό είναι τεράστια. Πέρα όμως από τον εύλογο καταγγελτικό λόγο χρειάζεται ολοκληρωμένη εναλλακτική λύση στη διαχείριση των αποθεματικών. Στην πραγματικότητα το Ελληνικό κράτος πρέπει να αναλάβει τη διαχρονική ευθύνη του στη λεηλασία των αποθεματικών.
Πρώτον, επί δεκαετίες τα αποθεματικά των ταμείων καταθέτονταν ουσιαστικά άτοκα στην Τράπεζα της Ελλάδος και στην πράξη τροφοδότησαν όλα τα «θαλασσοδάνεια».
Δεύτερον, οι κυβερνήσεις φόρτωσαν στο ΙΚΑ, στον ΟΓΑ, στο ΝΑΤ και σε άλλα ασφαλιστικά ταμεία υποχρεώσεις της δικής τους πολιτικής πρόνοιας προς τους ανασφάλιστους δίχως αντίστοιχη καταβολή αντισταθμιστικών κεφαλαίων.
Τρίτον, πάρθηκαν αποφάσεις υπερ-πρόωρων συνταξιοδοτήσεων που διευκολύνουν τους μετόχους τραπεζών και «δημόσιων επιχειρήσεων» δίχως την καταβολή των αντιστοίχων κεφαλαίων που θα κάλυπταν το σχετικό έλλειμμα.
Τέταρτον, προωθούνται εντάξεις μίας σειράς ειδικών ταμείων στο ΙΚΑ με εξοργιστικά ανεπαρκή κάλυψη του αντίστοιχου αναλογιστικού ελλείμματος.
Πέμπτον, το Ελληνικό Δημόσιο, πέραν της αποτυχίας του να ελέγξει την εισφοροδιαφυγή, ουσιαστικά προωθεί συστηματικά την κυριαρχία της κατώτερης σύνταξης και συνεπώς δημιουργεί αντικίνητρα στην καταβολή ασφαλιστικών εισφορών.
Το Ελληνικό κράτος άμεσα πρέπει να αναπληρώσει τουλάχιστον μέρος των λεηλατημένων κεφαλαίων των ασφαλιστικών ταμείων με την άμεση ίδρυση του Εθνικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των γενεών.
Είναι επείγον όλα τα έσοδα των όποιων μετοχοποιήσεων όπως αυτών που έχουν εξαγγελθεί εφόσον υλοποιηθούν (15% ΟΤΕ και Ταχυδρομικά Ταμιευτήρια, υποτιθέμενο ποσοστό της ΑΤΕ, Καζίνο Πάρνηθας, ποσοστό ΔΕΠΑ, ΟΛΠ, ΟΛΘ, Ιππόδρομος) όπως και όλα τα έσοδα από την εκμετάλλευση των Ολυμπιακών και των τουριστικών ακινήτων, τα έσοδα από την πρόσφατη μετοχοποίηση της Εμπορικής και γενικότερα από την εντατική και διαφανή διαχείριση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου να δεσμευθούν για τη στήριξη του Εθνικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης των γενεών.
Αυτή η πράξη σε συνδυασμό με όλες τις άλλες αλλαγές θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων στο σύστημα.
Δευτέρα 2 Απριλίου 2007
Και να μην έκλεβαν...
Πιάστηκε στα πράσα ο τελευταίος κρίκος μιας αλυσίδας και υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτός συνδέεται με τον πρώτο κρίκο στην έκδοση των ομολόγων. Στην αφετηρία υπήρχε το τέλος. Η κυβέρνηση διόρισε τους διοικητές των Ταμείων και ταυτόχρονα εξάλειψε και την ελάχιστη εποπτεία που υπήρχε στο παρελθόν.
Όμως το πρόβλημα είναι ασφαλώς γενικότερο. Και να μην έκλεβαν ο τρόπος διαχείρισης των αποθεματικών είναι πρωτόγονος. Δεν φτάνει να είναι τίμιος ο διαχειριστής – επενδυτής. Αν είναι άσχετος είναι περίπου το ίδιο επιζήμιος. Οι επενδύσεις ενός ασφαλιστικού ταμείου πρέπει να είναι αντίστοιχες με το προφίλ του, τις άμεσες και μακροπρόθεσμες χρονοπληρωμές του ώστε να υπάρχουν τα κατάλληλα στρώματα ρίσκου – απόδοσης και το ανάλογο χαρμάνι επενδυτικών προϊόντων για την αντιστάθμιση των κινδύνων. Όπως είναι κατακερματισμένα τα ασφαλιστικά ταμεία δεν μπορούν να κάνουν οικονομίες κλίμακας ούτε έχουν διαπραγματευτική δύναμη έναντι των «διαχειριστών κεφαλαίου». Πρέπει να πάμε στην ομαδοποιημένη διαχείρισή τους και στο asset pooling σε διάφορες παραλλαγές. Επίσης χρειάζεται ανεξάρτητη εποπτεία με υψηλό επαγγελματικό επίπεδο, διαφάνεια και αξιοπιστία.
Η λεγόμενη επιτροπή Θωμόπουλου δεν είχε ούτε αρμοδιότητες ούτε δυνατότητες να κάνει κάτι τέτοιο. Η επιλογή του Καραμανλή για έγκριση των διορισμένων διοικήσεων από την Τράπεζα της Ελλάδας και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δεν λύνει κανένα πρόβλημα παρά διαχέει την ευθύνη σε πολλούς ανευθυνοϋπεύθυνους.
Το πολιτικό σύστημα αλλά και το συνδικαλιστικό τα έχει κάνει θάλασσα με το ασφαλιστικό. Είναι μια εκκωφαντική αποτυχία την οποία καταγράφω στο βιβλίο Βαμπίρ και Κανίβαλοι. Αλλά το πρόσφατο περιστατικό με τη συμμορία των υπερτιμημένων ομολόγων προκαλεί στο ψυχολογικό επίπεδο μια καταστροφή απείρως μεγαλύτερη από το μέγεθος της απάτης.
Ο «Ιησούς» μέσα μας ευλογεί τον «Ιούδα»
Ανθρωποκυνηγητό, συλλήψεις, βασανιστήρια. Δεν βρισκόμαστε στα Ιεροσόλυμα με τους Ρωμαίους και τους Φαρισαίους αλλά στη χουντοκρατούμενη Αθήνα ένα μήνα μετά το Πολυτεχνείο. «Προσεχώς» στον κινηματογράφο Απόλλων η ροκ όπερα Jesus Christ SuperStar που συγκλόνισε τους teenagers όλου του κόσμου. Εμείς όμως είχαμε τότε το δικό μας Γολγοθά. Είμαι κόκκινο πανί, περνώ με παραλλαγή έξω από το Απόλλων, ρίχνω μια ματιά στα διαφημιστικά αλλά την επομένη η Χούντα με απαίτηση της Ιεράς Συνόδου απαγορεύει την προβολή της ταινίας.
Εκείνο το παγωμένο βράδυ του Δεκέμβρη του 1973 έκανα τη σκέψη ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ένα ατέλειωτο βιβλίο. Κάθε άνθρωπος μπορεί να προσθέσει τη δική του σελίδα. Αυτό έκανε, σκέφθηκα, ο Νόρμαν Τζούισον με τη ροκ όπερά του. Καθένας αναζητεί το δικό του δρόμο προς το Χριστό. Ο δικός μου ο Χριστός πραγμάτωνε την ελευθερία, την αγάπη, τη δικαιοσύνη και κατοικούσε τότε στα κολαστήρια και τα ξερονήσια της Χούντας και όχι στην αίθουσα της Ιεράς Συνόδου.
Κάθε ένας μπορεί να δώσει διαφορετικές ερμηνείες και να εμπνευστεί άπειρες ιστορίες και μύθους για τα κατεξοχήν θρυλικά πρόσωπα του Ιούδα και της Μαρίας της Μαγδαληνής. Δεν ήξερα, ούτε έμαθα ποτέ, ποια εσωτερική απελπισία οδήγησε τον Ιούδα να γίνει προδότης στην ροκ όπερα του Νόρμαν Τζούισον. Όμως τότε πρώτη φορά έκανα τη βλάσφημη φαντασίωση ότι η θυσία στις θρησκείες, στις ιδεολογίες, τον έρωτα και την πολιτική αποκτά νόημα μόνο όταν υπάρχει ένας προδότης και ίσως ο Ιούδας να ήταν ο πιο γενναίος μαθητής του Ιησού που δέχτηκε εθελοντικά να φορτωθεί τον ατιμωτικό ρόλο του προδότη προς «δόξαν Ιησού». Εκεί μου πέρασε σαν αστραπή από το μυαλό ένα άλλο κινηματογραφικό σενάριο με πιθανό τίτλο Η θυσία του Ιούδα που θα τα είχε όλα όσα οδήγησαν στο σταυραναστάσιμο μήνυμα και στο διαχρονικό οικουμενικό θρίαμβο του Ναζωραίου: τον Ιούδα πιστό μαθητή, τα τριάκοντα αργύρια, το φιλί του Ιούδα, τη φράση του Ιησού «ό,τι έχεις να κάνεις κάντο γρήγορα», το πέταμα των αργυρίων στο ναό καθώς και την αυτοκτονία του Ιούδα.
Ποιοι θα μπορούσαν να θεωρηθούν το 1973 και το 2007 οι σύγχρονοι Χριστοί και σύγχρονοι Ιούδες; Κάντε σιωπηρά ο καθένας τη δική του λίστα. Όμως τελικά το άρωμα της προδοσίας είναι παντού στη ζωή μας. Κάθε προδομένος είναι ανεπανόρθωτα δεμένος με τον προδότη του. Ο «Ιούδας» μπορεί να είναι το δικό μας αρνητικό είδωλο που ίσως να υποκινήσει μια διαδικασία αυτο-μεταμόρφωσής μας. Ο «Ιησούς» και ο «Ιούδας» είναι οι πρωταγωνιστές στην εσωτερική μας σκηνή. Μέσα μας ο «Ιησούς» ευλογεί τον «Ιούδα», τον απενοχοποιεί και μας υπενθυμίζει με τη γλώσσα του Αποστόλου Παύλου ότι: η αγάπη όλα τα ανέχεται, όλα τα πιστεύει, όλα τα ελπίζει, όλα τα υπομένει. Μπορείς να ταυτιστείς με το Χριστό σε όποια θρησκεία και ιδεολογία και αν πιστεύεις μόνο αν γίνεις γήινη αγάπη.
Τον Απρίλη του ’74 η Χούντα του Ιωαννίδη επέτρεψε τη ροκ όπερα στο σινεμά αλλά εμείς περνούσαμε δραματικές μέρες και μόνο σε ταινίες δεν μπορούσαμε να έχουμε το νου μας. Θυμάμαι όμως μια φράση ενός συντηρητικού πνευματικού ανθρώπου, του Δημήτρη Μυράτ: «Ποτέ δεν έφυγα πιο Χριστιανός από ένα έργο». Το είχα τάμα όλα αυτά τα χρόνια να δω τη ροκ όπερα Jesus Christ Superstar. Θα το κάνω φέτος τριάντα τρία χρόνια μετά στο θέατρο Badminton και ίσως προσκαλέσω και μερικούς άγιους πατέρες μας μπας και φύγουν πιο χριστιανοί από το έργο.