Σάββατο 31 Ιανουαρίου 2009

Πέμπτη 29 Ιανουαρίου 2009

Ανθρωποι της πόλης μη ξεχνάτε το θείο Δαρβίνο

Έχω διαπιστώσει πως όταν κολυμπώ μεγάλες αποστάσεις σε σχετικά έρημες αλλά γνώριμες θάλασσες αποδεσμεύεται αυτό που λέμε δημιουργική φαντασία, ανακαλώ και ανασυνθέτω με ταχύτητα γνώσεις, μνήμες και εμπειρίες. Το ίδιο σε διαδρομές στα περιαστικά βουνά. Είναι απολύτως φυσικό η επαφή με τη φύση να διεγείρει τους νευρώνες της “βαθιάς μνήμης” του μακρινού μας προγόνου που μας κληροδότησε, μέσα από την εξέλιξη και την προσαρμογή, τον εγκέφαλό του. Εδώ και πολλά χρόνια εργάζομαι, όπως μπορείτε να δείτε στο “Θηλυκό Πόκερ”, στη διασύνδεση της μαθηματικής ευφυίας με τη νευροβιολογία, τη δομή και τη “χημεία” του εγκεφάλου και τις οπτικοχωρικές δεξιότητες του προγόνου μας που απομακρύνονταν από την εστία σε απόσταση δεκάδων χιλιομέτρων στην άγρια φύση για να κυνηγήσει και έβρισκε τρόπο να επιστρέφει δίχως χάρτες και πυξίδες. Εδώ θα βρούμε και διαφοροποιημένες δεξιότητες ανάμεσα στα φύλα. Άνθρωποι της πόλης μην ξεχνάτε ποτέ το θείο Δαρβίνο.

---
Το παραπάνω δημοσιεύθηκε χθες στα "ΝΕΑ", κομμάτι ενός μεγαλύτερου άρθρου με τίτλο "Αντίδοτα στη ζάλη της πόλης". Το άρθρο αυτό αναφέρεται και σε μελέτη του Πανεπιστημίου του Michigan. Μπορείτε να διαβάσετε λοιπόν τη σχετική δημοσίευση της Boston Globe όπως και την αρχική μελέτη The cognitive benefits of interacting with nature.

Τέλος, ακολουθεί η συζήτησή μου με το Γιώργο Μαντέλα του Capital.gr:



Τετάρτη 21 Ιανουαρίου 2009

Συνέχεια των ανοιχτών συναντήσεων με αφορμή το "Λευκό Κοτσύφι"

Ακολουθούν οι καινούργιες ημερομηνίες στις οποίες μπορούμε να συναντηθούμε και να συζητήσουμε ανοιχτά για το «Λευκό Κοτσύφι, Blue Tree, Μαύρο Καράβι» καθώς και ότι άλλο επιθυμείτε:

Ναύπλιο: Δευτέρα 26 Ιανουαρίου 2009, ώρα 7.30 μ.μ, στην αίθουσα του Βουλευτικού.

Αγρίνιο:
Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2009, στις 11.00 π.μ., στο Παπαστράτειο Μέγαρο.

Να ενημερώσω επίσης ότι και πάλι αυτή την εβδομάδα ο "Επισκέπτης της Παρασκευής" θα μεταδωθεί ζωντανά αύριο Πέμπτη 22/1 από την συχνότητα του
Alpha 98.9 καθώς την Παρασκευή στην Ολομέλεια της Βουλής διαξάγεται συζήτηση με θέμα την Παιδεία.

Τέλος, μπορείτε να ακούσετε τη σημερινή μου κουβέντα με τον Γιάννη Προβή στους "Αναποφάσιστους" του
City 99.5fm


Ορκωμοσία Obama

Σάββατο 17 Ιανουαρίου 2009

Επανάσταση εκ των άνω

Μία συζήτηση με τον Γιάννη Αντύπα για την Ημερησία του Σαββάτου:

Το ΠΑΣΟΚ ετοιμάζεται ή απλά περιμένει να κυβερνήσει κ. Ανδρουλάκη;

Η παθητική αναμονή ακόμα κι αν προσωρινά απέδιδε δημοσκοπικά θα ήταν ασυγχώρητο λάθος. Το «ετοιμάζεται» σαν μια απομονωμένη ελίτ της εξουσίας είναι αναντίστοιχο με τις ανάγκες των καιρών. Χρειάζεται κάτι παραπάνω, κάτι διαφορετικό. Ένα alarm που θα συνεγείρει την ίδια την κοινωνία, θα ανανεώσει τον εθνικό της στόχο και την αυτοεκτίμησή της, θα πει όλη την αλήθεια για το νέο «Ελληνικό Ζήτημα», θα εμπνεύσει τη σιγουριά και την εμπιστοσύνη ότι υπάρχει ένας ηγέτης, ένα κόμμα που μπορούν να πιάσουν δυνατά το τιμόνι, ξέρουν τι να κάνουν και έχουν ανάψει τα φώτα πορείας για να βγούμε από την καταιγίδα.

Μιλάτε για ένα «νέο 1909». Αυτό μπορεί να σοκάρει.

Μα χρειάζεται ένα θετικό, δημιουργικό σοκ. Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε σε μια ακόμη αλλαγή σκυτάλης, business as usual, θα γίνουμε μέρος της κρίσης, θα χάσουμε το δρόμο μας στη δίνη της. Όταν η ίδια η κοινωνία έχει μοριοποιηθεί, τα έχει χαμένα, δε συνθέτει ένα ρεύμα ανατροπής, τότε αναγκαστικά μπορεί να ξεκινήσει τη δουλειά μια «επανάσταση εκ των άνω». Είμαστε σε μια ασυνήθιστη κατάσταση και δεν επαρκούν οι συνηθισμένες απαντήσεις.

Κι αν αυτή η ανατροπή του πολιτικού παιχνιδιού έχει εκλογικό και πολιτικό κόστος;

Το προοδευτικό νέο «1909» θα είναι «συντηρητικό» εκεί που υπάρχει μεγάλο κόστος και μικρό «κέρδος» και «επαναστατικό» εκεί που με το ελάχιστο κόστος εξασφαλίζεις το «μέγιστο κέρδος». Δε θα είναι μαζοχιστικό και αυτοκαταστροφικό.

Τι θα σημαίνει για τις συμμαχίες;

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ θα είναι εθνικής ανάγκης, με την έννοια του επείγοντος, της σύνθεσης και της ευρύτερης δυνατής κοινωνικής και πολιτικής βάσης πάνω στις προτεραιότητές της. Θα διεγείρει μια ανασύνθεση των πολιτικών ρευμάτων και των κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών.

Έχασε χρόνο το ΠΑΣΟΚ;

Στην πολιτική υπάρχει το σύνδρομο του «ακόμα». «Υπάρχει χρόνος ακόμα». Still Syndrome, που στο τέλος μεταλλάσσεται όπως βλέπουμε με τον Καραμανλή σε σύνδρομο της κλεψύδρας, σε πανικό για την επιτάχυνση του χρόνου που τρέχει εναντίον σου.

Είναι πλεονέκτημα ή μειονέκτημα ότι το ΠΑΣΟΚ έχει εκατοντάδες πρώην υπουργούς, βουλευτές, γραμματείς και χιλιάδες πρώην αξιωματούχους;

Είναι πλεονέκτημα ιδιαίτερα αν υπήρχε μια δημιουργική ειλικρινής γενίκευση και αξιολόγηση αυτής της ασύλληπτης εμπειρίας αλλά νομίζω ότι υπάρχουν ακόμη αρκετές «λευκές σελίδες». Είναι μειονέκτημα αν σημαίνει καθήλωση σε ατζέντες και ιεραρχίες που έχουν ξεπεραστεί, εθισμό σε προβληματικές πρακτικές και αναπαραγωγή ενός status quo. Εδώ πρέπει να υπερβείς δύο αντίθετα σύνδρομα. Εκείνο των «αναβαπτισμένων» που φαντάζονται ότι όλα συμβαίνουν για πρώτη φορά και ωθούν σε ανανεωτική κενολογία και το σύνδρομο της «γραμμής Μαζινό» όπου ετοιμάζονται για το νέο «πόλεμο» με τα οχυρωματικά των προηγούμενων πολέμων.

Αυτό το τελευταίο πώς εκφράζεται στην τρέχουσα πολιτική;

Ας πούμε να αναζητάς την υπέρβαση της σημερινής κρίσης με αυτό που σε σημάδεψε θετικά είτε με το σταθεροποιητικό του '85 ή του '94-'96 ή το εκσυγχρονιστικό του '96-'99. Η κατάσταση όμως είναι ριζικά διαφορετική.

Μήπως ο Γ. Παπανδρέου θα έπρεπε να παρουσιάσει τα πρόσωπα και το πρόγραμμα, τις πρώτες προτεραιότητες, της δικής του διακυβέρνησης;

Αυτό έτσι και αλλιώς γίνεται, θα γίνει, αλλά θα δουλέψει μόνο υπό προϋποθέσεις. Μπορεί να παρουσιάσεις μια λίστα από άξιους ανθρώπους και να έχεις παθογένειες τύπου επιτελείου Κλίντον και μάλλον τώρα και Ομπάμα όπου ένα χαοτικό άθροισμα επικαλυπτόμενων προσώπων ανταγωνίζεται για το αυτί του Προέδρου. Μπορεί να εξαγγείλεις καταλόγους από ωραίες ιδέες αλλά που δε θα αποτελούν πυξίδα για το crisis management, την προοδευτική διακυβέρνηση εν μέσω της μεγαλύτερης κρίσης του καπιταλισμού, με άγνωστη διάρκεια και «γεωμετρία», σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας. Η κρίση είναι το τεστ.

Τα τέσσερα τελευταία βιβλία σου έχουν θέμα «η διακυβέρνηση εν μέσω κρίσης» και δεν έχεις καταλήξει για την εξέλιξή της;

Μπορεί να υπολογίσεις τρία πιθανά σενάρια αλλά υπάρχουν «άγνωστοι – άγνωστοι», το μέτωπο της κρίσης μπορεί να αλλάζει αιφνίδια, οι κρίκοι που θα σπάσουν θα μας εκπλήξουν και θεωρώ βέβαιο πως όταν οι αγορές θα αρχίσουν να προαναγγέλλουν μια ήπια ανάκαμψη τα χειρότερα θα είναι μπροστά μας από την άποψη της ανεργίας και του δημόσιου χρέους. Αυτή η στιγμή είναι πολύ πιθανό να συμπέσει με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Στο «Λευκό Κοτσύφι» θεωρείται βέβαιο ότι τα σημερινά αντικυκλικά μέτρα σ’ όλο τον κόσμο προετοιμάζουν μεθοδικά τη μορφή της τρίτης στη σειρά κρίσης που θα έχει και χαρακτήρα δημοσιονομικής κρίσης ή και κατάρρευση για ορισμένες χώρες. Άρχισε κιόλας με την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας;

Έχουμε μια τριφασική εξέλιξη μιας μεγάλης σεισμικής μετατόπισης στον παγκόσμιο καπιταλισμό αλλά η τρίτη βουτιά μετά το 2000 θα έρθει αργότερα και πιθανόν να συμπέσει με τη μαζική συνταξιοδότηση της δικής μου γενιάς ιδιαίτερα σε χώρες με μη βιώσιμο δημόσιο χρέος, δημογραφική γήρανση, υπό κατάρρευση ασφαλιστικά συστήματα και χαμηλή παραγωγικότητα όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.

«Κλέβετε» λοιπόν το μέλλον της επόμενης γενιάς …

Ναι εκτός και αν υπάρξουν, έστω και πολύ αργά, μεγάλες αλλαγές ή συμβεί ένα νέο τεχνολογικό μπουμ που θα αυξήσει σημαντικά την παραγωγικότητα της εργασίας ώστε να υπάρξει αρκετός κοινωνικός πλούτος για όλες τις γενιές. Διαφορετικά, «Βαμπίρ και Κανίβαλοι».

Νέο πρόγραμμα λιτότητας για να αντιμετωπίσουμε τον ακριβό δανεισμό; Τι νόημα έχει εδώ και χρόνια η εμμονή σας για ένα κοινό ευρωομόλογο;

Και οι θεραπείες σοκ και η δημοσιονομική ασωτία με δανεικά είναι εξίσου καταστροφικές εν μέσω κρίσης. Είμαστε υπερεξαρτημένοι από τον υπερδανεισμό και πρέπει τουλάχιστον να υποκαταστήσουμε την «ηρωίνη» με «μεθαδόνη» δηλαδή με πρόσβαση σε φθηνότερο χρήμα. Εδώ χρειάζεται μια νέα ευρωπαϊκή αλληλεγγύη υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Το κοινό ευρωομόλογο από το οποίο όλοι θα κερδίζουν, με ακριβοδίκαιο επιμερισμό του κόστους ανάλογα με τις επισφάλειες, θα χρειαστεί χρόνο για να ωριμάσει. Άμεσα όμως υπό την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι απόλυτα ρεαλιστικό να χρηματοδοτηθεί ένα μεγάλο «σταθεροποιητικό fund» με την έκδοση κοινού ομολόγου που θα στηρίξει αντικυκλικού χαρακτήρα επενδύσεις σε κρίσιμες για την ανταγωνιστικότητα, την πράσινη ενέργεια και το περιβάλλον υποδομές. Η εξέλιξη αυτή θα επιδράσει αλυσιδωτά στη μείωση γενικότερα του κόστους δανεισμού μας.

Και ποιο λόγο έχουν οι υγιείς δημοσιονομικά χώρες να μας βοηθήσουν;

Αν εμείς είμαστε υπερεξαρτημένοι από το δανεισμό η Γερμανία είναι υπερεξαρτημένη από τις εξαγωγές της πρώτα στην ευρωζώνη. Αν οι εταίροι της δεν αγοράσουν τα αυτοκίνητα και τις ανεμογεννήτριές της θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη μεταπολεμική ύφεση. Η απρόθυμη και αλαζονική ηγεσία της άρχισε κιόλας να αναθεωρεί την πολιτική της. Υπάρχει αλληλεξάρτηση. Ο «κεϋνσιανισμός», τα δημοσιονομικά διεγερτικά σε μια μόνο χώρα δεν πιάνουν τόπο. Αν τέσσερις τουλάχιστον χώρες της ευρωζώνης χτυπήσουν κόκκινο η δημοσιονομική κρίση θα είναι κολλητική και εφιαλτική για όλους. Το κοινό νόμισμα, που αφαιρεί το δίκοπο εργαλείο της υποτίμησης, έριξε απότομα την ανταγωνιστικότητα των χωρών με υψηλότερο πληθωρισμό και χαμηλή παραγωγικότητα ενώ επωφελήθηκε υπερβολικά η Γερμανία. Έχουμε κοινά συμφέροντα στον παγκόσμιο πόλεμο των ομολόγων όπου κερδίζουν ακόμα και σήμερα οι άσωτες ΗΠΑ. Περισσότερη Ευρώπη με λιγότερη ευρω-γραφειοκρατία είναι η απάντηση σ’ όλες τις διεθνείς κρίσεις που αντιμετωπίζουμε.

Πώς αξιολογείτε την ιδέα ενός τεχνοκράτη υψηλού κύρους για υπουργό οικονομίας;

Γιατί όχι και στην Ελλάδα «μπόνους αποτυχίας» σ’ αυτούς που πιάστηκαν στον ύπνο και στις δύο φούσκες, θεοποίησαν δίχως ποτέ λέξη αμφισβήτησης τη μαύρη μαγεία της παγκόσμιας τραπεζικής στην υποτιθέμενη διασπορά κινδύνων (τιτλοποίηση, θεωρία χαρτοφυλακίου, παράγωγα κ.λ.π.) και στήριξαν από υψηλές θεσμικές θέσεις τον παράλογο εφησυχασμό για το δημόσιο χρέος λόγω της προστατευτικής ομπρέλας του ευρώ; Η έξοδος από την κρίση είναι η κορυφαία έκφραση της πολιτικής και υπερβαίνει απίστευτα τις αναγκαίες τεχνοκρατικές ικανότητες.

Πέμπτη 8 Ιανουαρίου 2009

Η παράδοξη επικαιρότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου στην Τρίτη Εποχή της παγκοσμιοποίησης

Η επικαιρότητα του θέματος "ηγεσία εν μέσω κρίσης", ιδιαίτερα λόγω της δυσμενέστατης οικονομικής συγκυρίας και της νέας σύγκρουσης Ισραηλινών και Παλαιστινίων στη Μέση Ανατολή, αναδεικνύει τη στρατηγική αξία της σκέψης του Ελευθέριου Βενιζέλου και μας ωθεί να ρίξουμε ένα βλέμμα πέρα από την αισθηματολογία, στους συσχετισμούς των δυνάμεων και τη γλώσσα των συμφερόντων. 

Γι' αυτό βάζω στη συζήτηση τον πρόλογο που έγραψα για την ελληνική έκδοση του βιβλίου του Herbert A. Gibbons: "ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ – Μια βιογραφία 1864-1920", των εκδόσεων ΕΥΡΑΣΙΑ.

------ 
Κρίση 2008-9. Η παράδοξη επικαιρότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο πόλεμος στην εποχή του, η μεγάλη οικονομική κρίση στη δική μας είναι η μαμή μιας νέας παγκόσμιας κατάστασης. Ο Μεγάλος Κρητικός μεγαλούργησε στην κορύφωση και ταυτόχρονα στο σημείο στροφής της Πρώτης Εποχής της Παγκοσμιοποίησης που οδήγησε στη μεγάλη Αναστροφή, στον προστατευτισμό και τελικά στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εμείς βιώνουμε μια μεγάλη τεκτονική μετατόπιση του παγκόσμιου καπιταλισμού που μετακινεί το κέντρο βάρους του ανατολικότερα, εξαντλεί τη Δεύτερη Εποχή της Παγκοσμιοποίησης και εγκαινιάζει την Τρίτη Εποχή της. Τότε, δίχως οι πρωταγωνιστές να μπορούν άμεσα να το αναγνωρίσουν, η Βρετανική Αυτοκρατορία άρχιζε τη φθίνουσα πορεία της αλλά θα χρειαστεί ακόμα ένας Παγκόσμιος Πόλεμος για να παραδώσει οριστικά την σκυτάλη στον ανερχόμενο ηγεμονικό πόλο των ΗΠΑ. Σήμερα φθίνει η ηγεμονία των ΗΠΑ αλλά δεν είναι σίγουρο ότι ο ανασχηματισμός της Παγκοσμιοποίησης, η Τρίτη Εποχή της οδηγεί σε μια ακόμα ιστορική αλλαγή σκυτάλης, ή όπως πιστεύω, στην προοπτική μιας παγκοσμιοποίησης δίχως πόλους, έστω και αν σε πρώτη φάση θα φαίνεται ότι πάμε σε ένα πολυπολικό κόσμο. Κοινωνία των Εθνών τότε, G-11 ή G-20 σήμερα; Η ομοιότητα του νέου πολυπολικού κόσμου έστω από πρώτη ματιά, με την εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων του 19ου αιώνα και του πρώτου τρίτου του 20ου αναδεικνύει, έτσι και αλλιώς, την εντυπωσιακή επικαιρότητα της ηγετικής φυσιογνωμίας και πολιτικής μεγαλοφυΐας του Ελευθέριου Βενιζέλου.

Υπάρχει όμως τόσα χρόνια μετά μια βιογραφία του Βενιζέλου που μπορεί να κρύβει εκπλήξεις; Υπάρχει και γράφεται ζεστά τη στιγμή που εξελίσσονται τα γεγονότα, με το Βενιζέλο εν ζωή σε διαρκή συνομιλία με τον βιογράφο του. Διαβάζοντας την εργασία του Herbert Gibbons πείστηκα οριστικά για τον ορισμό της ηγεσίας: Ηγέτης γίνεσαι όταν το εσωτερικό σου κάλεσμα συντονίζεται με το κάλεσμα της ιστορίας, όταν το εσωτερικό σου ρολόι συγχρονίζεται με το ρολόι της ιστορίας. Σελίδα με σελίδα ταλαντευόμαστε πάνω στο μεγάλο ερώτημα: η ιστορία της Ελλάδας των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα είναι η βιογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου ή η Ιστορία προσέλαβε τον Μεγάλο Κρητικό για να κάνει τη δουλειά της; Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Βενιζέλος δεν είναι ο ακούσιος συντελεστής της ιστορικής εξέλιξης. Έχει εξαρχής πλήρη επίγνωση της αποστολής του. Προσέξτε τη σιωπή του καθώς αποχαιρετά την Κρήτη. Πώς να μιλήσει στους Χανιώτες όταν την ίδια στιγμή συνομιλεί με δέος με την Ιστορία; Θυμηθείτε πόσες φορές ο δημεγέρτης που βάζει φωτιά στο πλήθος είναι ο ίδιος που προκαλεί την παγερή σιωπή του πηγαίνοντας κόντρα στις προσδοκίες και την ανυπομονησία του. Σιωπή των οπαδών του όταν αυτός επιμένει «αναθεωρητική». Σιωπή των κρητικών όταν δεν επιτρέπει στους εκπροσώπους τους να μετέχουν στην ελληνική βουλή επιβάλλοντας «de facto» την Ένωση. Σιωπή των Ηπειρωτών, σιωπή των Δωδεκανησίων, σιωπή των Κυπρίων ...σιωπή όλων όσοι δεν μπορούν να υπολογίσουν ψυχρά τον συσχετισμό των δυνάμεων και τη βαθύτερη κατεύθυνση της ιστορίας. Δίχως αυτές τις «σιωπές» όμως μπορεί να υπάρξει μεγάλη ηγεσία;

Τι ήταν τελικά ο Βενιζέλος; Να ένα ζήτημα που συγκρουστήκαμε πολλές φορές στην Αριστερά. Ήταν απλώς ένας μαιτρ της διπλωματίας των ελιγμών στον κόσμο των Μεγάλων Δυνάμεων; Ήταν ο άνθρωπος της Αντάντ; Ο άνθρωπος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας; Ο Βενιζέλος στις μεγάλες καμπές δεν πήγε στο Παρίσι και το Λονδίνο να εκλιπαρεί υποστήριξη. Πήρε τα όπλα, πήγε στο Θέρισο, πήγε στη Θεσσαλονίκη, έκανε επανάσταση. Δεν ζήτησε την εξουσία με τις ξιφολόγχες των μεγάλων Δυνάμεων. Γίνεται όπως λέει ο ίδιος στον Gibbons «επαναστάτης κατ’ επάγγελμα». Ξέρει καλά ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν κάνουν χάρες. Συγκρούεται συχνά με τη διπλωματία τους, τον καιροσκοπισμό τους, το «άδειασμα» τους, το «πούλημα» και τις προσπάθειές τους να κάνουν την Ελλάδα κλωτσοσκούφι. Η ηγετική του μέθοδος μας αποκαλύπτεται σε μικρογραφία ολοκληρωμένη στο Κρητικό Ζήτημα. Σε όλες τις άλλες μεγάλες στιγμές του βρίσκουμε σε μεγέθυνση την ηγετική μέθοδο της Κρήτης. Η εναλλαγή της προσφυγής στα όπλα, της εξέγερσης, με τη συντεταγμένη αναδίπλωση, τη δημιουργία τετελεσμένων, την ενεργητική αναμονή, το διαβολικό πείσμα, την απειλή, τον «πόλεμο θέσεων», και τον «πόλεμο των ελιγμών», τον αποδεκτό συμβιβασμό, τη μετατόπιση ή ανατροπή του status quo. Παντού ο Πρίγκιπας ή ο Βασιλιάς, οι Εγγυήτριες Δυνάμεις, η Οθωμανική Αυτοκρατορία σε αποσύνθεση. Σκεφτείτε τη θέση του. Ο Βασιλιάς του, ο Υπουργός Εξωτερικών του αλλά με μια έννοια και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του ήταν στην άλλη όχθη, στον αντίπαλο συνασπισμό, με τη Γερμανία. Κι όμως έφερε τα πάνω κάτω με βαρύ τίμημα.

Ψευδαισθήσεις δεν είχε αλλά έπρεπε να στοιχηματίσει. Η ιστορία προβάλει μπροστά του μια διχάλα. Και ο Μεγάλος κρητικός δεν φοβάται να ρισκάρει. Επιλέγει τον νικητή πριν καν αρχίσει η κούρσα, όπως γράφει ο Gibbons. Ο Μεγάλος Πόλεμος εμφανίζει μπροστά του ένα φάσμα δυνατοτήτων και εναλλακτικών λύσεων. Από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις που ανταγωνίζονται ποντάρει σε αυτήν που κυριαρχεί στη θάλασσα ακόμα και όταν φαινόταν ότι ο άνεμος φυσούσε εναντίον της. Έτσι βρέθηκε ακόμα μια φορά στο τραπέζι των νικητών για να επιβεβαιώσει ξανά ότι και σ’ αυτή την περίπτωση αποφασίζει τελικά ο συσχετισμός των δυνάμεων και όχι τα αισθήματά και η ευγνωμοσύνη των συμμάχων. Είναι ένας μεγάλος ηγέτης σε μια μικρή χώρα που έχει παρατεντώσει τη χορδή του, στα όρια να τη σπάσει. Ένας «ιμπεριαλιστής Βενιζέλος» κατά τον Αμερικανό Πρόεδρο Ουίλσον ο οποίος δεν καταλαβαίνει γρυ από το κολάζ των εθνοτήτων στα Βαλκάνια. Ωστόσο, αν νικούσε η Γερμανία ο Βενιζέλος ήξερε ότι κινδύνευε η Θεσσαλονίκη, η Βουλγαρία θα έβγαινε στο Αιγαίο και, έτσι και αλλιώς, ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας θα εξοντώνονταν.
 

Οι σύγχρονοι αναγνώστες του Gibbons, που τα θεωρούν όλα δεδομένα, θα ανατριχιάσουν όταν διαβάσουν το τραγικό ζύγισμα ανάμεσα σε 30.000 και 800.000 Έλληνες, ανάμεσα στην Καβάλα και στην Μικρά Ασία. Ο Βενιζέλος δεν αμφέβαλλε στις συνομιλίες του με τον Gibbons. Αν η Ελλάδα ακολουθούσε συντεταγμένη, ενωμένη τη στρατηγική του ως λαοπρόβλητου πρωθυπουργού, δίχως τις βασιλικές μηχανορραφίες και τον διχασμό, η Βόρειος Ήπειρος, τα Δωδεκάνησα και η Κύπρος θα περνούσαν στην Ελληνική Επικράτεια. Η υποθετική ιστορία ένα αιώνα μετά δεν μπορεί να μας επιβάλει το πόρισμά της ιδιαίτερα στα θέματα που εμπλέκεται άμεσα η Βρετανική Αυτοκρατορία όπως στην Κύπρο. Η πραγματική ιστορία όμως ξέρουμε ότι δίνει μια δύο το πολύ, σπάνια τρεις, χρυσές ευκαιρίες στους μεγάλους πρωταγωνιστές της όσες και οι πιθανότητες αιφνίδιου πολιτικού τους θανάτου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος άδραξε με επιτυχία τέσσερις χρυσές ευκαιρίες που δημιούργησαν την Μεγάλη Ελλάδα και από μια ειρωνεία της ιστορίας γλύτωσε τον αιφνίδιο πολιτικό θάνατο χάρη στους γερμανόφιλους βασιλικούς αντιπάλους του. Εννοώ την εκστρατεία της Καλλίπολης το 1915 που κατέστρεψε την πολιτική καριέρα του Τσώρτσιλ, έκαψε την πρώτη ευκαιρία που του πρόσφερε η ιστορία και τον έθεσε εκτός πολιτικής ζωής στη Βρετανία για μια μακρά περίοδο. Το μοιραίο πρόσωπο που βρήκαν στο δρόμο τους και οι δύο ήταν ένας άγνωστος μέχρι τότε θεσσαλονικιός τούρκος αξιωματικός. Ο πεισματάρης Κρητικός δια μέσου του Gibbons μπορεί να υποστηρίζει πως αν η επιχείρηση γινόταν την πρώτη βδομάδα του Μαρτίου με την ελληνική συνεργασία η έκβαση θα ήταν διαφορετική για τις δυνάμεις της Αντάντ αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση η πραγματική ιστορία είναι υπέρτερη της υποθετικής.

Η ιστορία έσπασε όλα τα ρεκόρ της με τον Βενιζέλο και πήγε να του προσφέρει και την πέμπτη χρυσή ευκαιρία αλλά έμεινε στη μέση, μετέωρη, περνώντας το σημείο στροφής που οδηγεί στην πτώση, στο γκρεμοτσάκισμα του οράματος και των ελπίδων του Ελληνισμού. Ο Βενιζέλος παίρνει την άδεια να αποβιβάσει ελληνικό στρατό στη Σμύρνη και να δημιουργήσει ένα προτεκτοράτο για να προστατεύσει τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας από τον αφανισμό. Ο Gibbons μας αποκαλύπτει τα χαιρέκακα λόγια των αγγλο-γάλλων διπλωματών ότι ο οραματιστής Βενιζέλος μπήκε στη σφηκοφωλιά της Σμύρνης και η «κατοχή» θα κατάστρεφε οικονομικά την Ελλάδα και θα τέλειωνε με τον αφανισμό του ελληνικού στρατού. Ο Gibbons ολοκληρώνει την βιογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου σ’ αυτό το ιστορικό σημείο της αντιστροφής της μοίρας του Ελληνισμού με το τελευταίο του «αν»: «Αν συνεχίσει [η Ελλάδα] να υποστηρίζει τον Βενιζέλο, αυτός θα γνωρίζει πώς να οδηγήσει τον ελληνικό στρατό στην τελική του νίκη». Η Ιστορία όμως έδωσε διαφορετική απάντηση. Ο Βενιζέλος έχασε την εξουσία, το στρατηγικό πλαίσιο μεταβλήθηκε, οι προτεραιότητες των συμμάχων άλλαξαν και βέβαια οι πάντες είχαν υποτιμήσει το βάθος και τη δυναμική του εθνικιστικού επαναστατικού κινήματος του Κεμάλ στην Τουρκία. Δέκα χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Βουλή θα πει: «η εγκληματική προς Άγκυραν προέλασις…».

«Βενιζέλος» του Herbert Gibbons, ένα συναρπαστικό αφήγημα, ένα μεγάλο και επίκαιρο πολιτικό μάθημα για τους Έλληνες του 21ου αιώνα ανεξάρτητα αν σε μερικά σημεία μπορεί να έχουν διαφορετική εκτίμηση από τον συγγραφέα. Μήπως και εγώ που προλογίζω είμαι ουδέτερος; Κι εγώ, όπως πιστεύω η πλειοψηφία των Ελλήνων, είμαστε πάντα μαζί με τον Μεγάλο Κρητικό στο Θέρισο και στην Θεσσαλονίκη.

Νέες ανοιχτές συναντήσεις με αφορμή το "Λευκό Κοτσύφι"

Ακολουθούν νέες ημερομηνίες στις οποίες μπορούμε να συναντηθούμε και να συζητήσουμε ανοιχτά για το «Λευκό Κοτσύφι, Blue Tree, Μαύρο Καράβι» καθώς και ότι άλλο επιθυμείτε.


Άνοιξη, Αττική: Τετάρτη 14 Ιανουαρίου 2009 - Ώρα 19.00 - Πλατεία Άνοιξης, στο κέντρο "Των Αγγέλων τα Μπουζούκια".

Καβάλα: Σάββατο 17 Ιανουαρίου 2009 - Ώρα 19.00 - Cafe Bar MAO (Δαρδανελλίων & Αγίου Νικολάου 10-12).



Ναύπλιο: Δευτέρα 26 Ιανουαρίου 2009 - Ώρα 19.30 - Κτίριο Παλαιού Βουλευτικού (Πλατεία Συντάγματος Ναυπλίου).

Αγρίνιο: Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2009 - Ώρα 11.30 - Παπαστράτειο Μέγαρο.

Δευτέρα 5 Ιανουαρίου 2009

Ο Καζαμίας των προσώπων για το 2009

Ανταποκρίθηκα στον δημοσιογραφικό πειρασμό των ΝΕΩΝ, και παρά τα παράπονα που εκφράζω στο "Λευκό Κοτσύφι" ότι ο κόσμος μας πιέζει να γίνουμε "διανοητικές καφετζούδες", σχεδίασα ένα Καζαμία των προσώπων του 2009:

 (Ενημέρωση στις 19.47: προστέθηκε το άρθρο σε μορφή pdf (πρώτη και δεύτερη σελίδα) με τη σελιδοποίηση που χρησιμοποίησαν ΤΑ ΝΕΑ )


Κώστας Καραμανλής
 
Ο ανασχηματισμός δεν τον αναδεικνύει σε Γουλιέλμο Τέλο. Η στομφώδης παράστασή του έχει φθάσει σ' εκείνη τη στιγμή όπου η αγωνία είναι μόνο για το ποιο φτάρνισμα θα την μετατρέψει οριστικά σε αξιοθρήνητη κωμωδία παρεξηγήσεων. Έχει προσεγγίσει εκείνο το οριακό σημείο στροφής όπου οι «μπαταρίες» αδειάζουν, οι χρήσιμες ιδέες πέφτουν σε ανυποληψία, η δύναμη και θέληση παραλύουν, οι εφεδρείες εξαντλούνται, οι πρωτοβουλίες, οι ανασχηματισμοί και τα «νέα» πρόσωπα καίγονται. Το «σύνδρομο της κλεψύδρας» θα μεγεθύνει τον εσωτερικό φόβο του καθώς ο χρόνος θα τρέχει εναντίον του και μαζί του το άγχος για τον τελευταίο κόκκο της άμμου. Η κυβέρνηση του με τον ανασχηματισμό περιγράφεται με τη φράση των χωρικών «του σηκώνεται του γαϊδάρου όταν ψοφάει». Η λεπτή ζώνη του χρόνου όπου τα πράγματα θα φαίνεται ότι βελτιώνονται προσωρινά πριν γίνουν πολύ πολύ χειρότερα δύσκολα προσφέρεται για timing εκλογών. Οι πιθανότητες μιας νεκρανάστασης με τη μετατροπή της μεγάλης κρίσης σε ευκαιρία του, είναι πολύ μικρές και θα οφείλονται σε μη προβλέψιμα παιδαριώδη σφάλματα των αντιπάλων του.

 
Γιώργος Παπανδρέου

Μέσα στο 2009 καλείται να απαντήσει πειστικά «Εγώ! – Εμείς!» στο κρίσιμο ερώτημα που θέτει η ιστορία εν μέσω της κρίσης: Υπάρχει κάποιος που μέσα στην ανασφάλεια, τη σύγχυση και τον πανικό είναι σε θέση να πιάσει δυνατά το τιμόνι, να πει «τι να κάνουμε», να έχει ξεκαθαρίσει την εσωτερική του πυξίδα, να εμπνεύσει σιγουριά και εμπιστοσύνη, να κάνει το έθνος να πιστέψει ξανά στον εαυτό του και να ανανεώσει το στόχο του δίχως να του υποθάλψει αβάσιμες προσδοκίες, να κινητοποιήσει όλες τις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας, να «κρεμάσει» αν χρειαστεί και μερικούς ασύδοτους για παραδειγματισμό, να περάσει πάνω από διαχωριστικές γραμμές, να σπάσει τις γραμμές «ανεφοδιασμού» του αντιπάλου, να παρατάξει με αξιοκρατία ένα επιτελείο αποφασισμένο, με ιδέες, στρατηγική και τακτική και να ανάψει φώτα πορείας για να βγούμε από την καταιγίδα; Αν έστω και μια στιγμή υποθέσουμε ότι το 2009 είναι απλώς μια χρονιά αλλαγής σκυτάλης δε θα πάμε μακριά. Θα καταγραφούμε σαν ένα σκορποχώρι κορεσμένων επαγγελματιών που σιδέρωναν τα κουστουμάκια τους ενώ η Ελλάδα απαιτούσε ένα νέο και ασφαλώς πολύ διαφορετικό «1909».

 
Γιώργος Αλογοσκούφης

Ένας χωρικός θα του έλεγε «κατούρησες στη θάλασσα, το βρήκες στο αλάτι». Ένας κινέζος «έπεσες στο λάκκο και συνέχιζες να σκάβεις». Η αποτυχία του όμως είναι ευρύτερα αποτυχία ενός πολιτικού προσωπικού αλλά και ακαδημαϊκού, τεχνοκρατικού, επιχειρηματικού και τραπεζικού που διαμορφώθηκε σε μια μακρόχρονη περίοδο σταθερής ανόδου, στερείται τη «βαθειά μνήμη» των κρίσεων του καπιταλισμού και πανικόβλητο ανακαλύπτει ότι τα κλισέ δεν είναι λειτουργικά καθώς η παλίρροια του άφθονου και φθηνού χρήματος υποχωρεί, αποκαλύπτει ποιοι κολυμπούσαν τόσο καιρό ξεβράκωτοι και διαψεύδει τον παράλογο εφησυχασμό τους ότι η ομπρέλα του ευρώ κάνει ανώδυνη και ξεπερασμένη την ιστορία «δημόσιο χρέος».

Ντόρα Μπακογιάννη


Πρόσωπο «No Drama», ούτε Ηλέκτρα ούτε Ιφιγένεια, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να ταυτιστεί με την Ερμία στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας» που αρνείται να διαλέξει ο γονιός της για λογαριασμό της και δηλώνει «θα ήθελα ο πατέρας μου να κοιτάζει με τα δικά μου μάτια». Μπορεί βάσιμα να διεκδικήσει την ηγεσία της εφόσον υπερβεί την αμφιθυμία της κοινωνίας προς τους γόνους των μεγάλων πολιτικών οικογενειών που από τη μια τους προικίζει εύκολα και από την άλλη μπορεί ξαφνικά να τους ξηλώσει με φθόνο τα γαλόνια και να τους θεωρήσει ενοχοποιημένους σωσίες.

 
Ευάγγελος Βενιζέλος

«Ο άνθρωπος που ήθελε να γίνει βασιλιάς» είναι ο τίτλος του κεφαλαίου για τον Γκόρντον Μπράουν στο δικό μου «Ζητούνται Αλχημιστές». Τελικά ο Γκόρντον τα κατάφερε. Αν ο Βαγγέλης, όπως το θεωρώ βέβαιο, κατακτήσει μέσα στο 2009 το ίδιο δάμασμα ψυχής με τον σκωτσέζο στη στήριξη του Παπανδρέου, αν νιώσει ότι η «ουλή» που απέκτησε μπορεί να τον κάνει πιο οικείο πρόσωπο, αν δεν αφεθεί στο εσωτερικό πένθος για τη χαμένη ευκαιρία και ενεργοποιήσει όλο το ταλέντο, την ευστροφία και το χιούμορ του, τότε θα βρεθεί στο μέλλον καλύτερα τοποθετημένος στη «δεύτερη αναπήδηση της μπάλας» και θα συγχρονίσει με επιτυχία το εσωτερικό του κάλεσμα με το κάλεσμα της προοδευτικής παράταξης.

 
Μπάρακ Ομπάμα

«Είμαι πραγματιστής», ισχυρίζεται. Καλύτερα από δογματικός αλλά αυτή η θέση δεν είναι απαλλαγμένη από κινδύνους. Μπορεί να χάσεις το δρόμο σου στο αποσπασματικό «βλέποντας - κάνοντας», «τι δουλεύει τι δε δουλεύει» σε μια εποχή που χρειάζεται κατευθυντήρια αρχή για να ανασχηματίσεις τη χώρα σου και τον κόσμο. Κυβερνώ σημαίνει κάνω επιλογές. Ο πραγματισμός σου έφτασε στα άκρα την υπόδειξη του Λίνκολν να αναθέτεις τη διακυβέρνηση σου στους αντιπάλους. Στο οικονομικό σου επιτελείο είναι οι εμβληματικές φυσιογνωμίες της απορρύθμισης του πιστωτικού συστήματος της περιόδου Ρήγκαν – Κλίντον και της διπλής φούσκας. Την εξωτερική πολιτική και την άμυνα την εκχώρησες στους θιασώτες του πολέμου στο Ιράκ. Σύντομα θα ξέρουμε αν είσαι ένας πανούργος και μεγαλοφυής Λίνκολν του 21ου αιώνα ή ένας έγχρωμος Κάρτερ μιας χρήσεως που ήθελε να τα έχει με όλους καλά.
 
Γκόρντον Μπράουν

Να κάνει ή όχι πρόωρες εκλογές τώρα που ισοφάρισε το παιχνίδι και κάλυψε το έλλειμμα γοητείας του με το πλεόνασμα της σοβαρότητάς του; Αλλοίμονο αν Μπράουν επιστρέψει στην αμλετική του αναποφασιστικότητα! Τώρα θα του φαίνεται πολύ νωρίς: «άσε να βγάλω την άνοιξη στο Λονδίνο σαν οικοδεσπότης του G20 φωτογραφίες με τον Ομπάμα», «άσε να έρθει η ανάκαμψη στο δεύτερο εξάμηνο του 2009»… Αύριο θα του φαίνεται πολύ αργά καθώς οι άνεργοι θα φθάνουν τα 3 εκατομμύρια. Μη στοιχηματίζετε εκλογές με τη διάρκεια και τη γεωμετρία αυτής της κρίσης.

 
Νικολά Σαρκοζί – Αγγέλα Μέρκελ

«Η ματαιοδοξία έκανε την επανάσταση, η ελευθερία ήταν το πρόσχημα» έλεγε ο μεγάλος κορσικανός. Η άμετρη φιλοδοξία και η παθολογική υπερκινητικότητα του ελληνο–ουγγρο-εβραίου κληρονόμου του βοήθησαν να αποδειχθεί ότι για να βγούμε από την κρίση χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη, όχι λιγότερη όπως φαντάζονταν πριν και ο ίδιος ο Νικολά. Αλλά και η ασυγκράτητη αντιπάθεια της Μέρκελ προς το μεγαλομανή γάλλο ομοϊδεάτη της ενισχύει τη γερμανική απροθυμία να μοιραστεί μια κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. Μπερδεύτηκαν όλες οι γραμμές μας. Σοσιαλιστές κακομεταφράζουν τις ομιλίες του Νικολά. Οι δεξιοί γερμανοί αντίθετα τις ειρωνεύονται. Οι γερμανοί σοσιαλδημοκράτες καταγγέλλουν τον ομοϊδεάτη τους Μπράουν για χοντροκομμένο κεϋνσιανισμό. Οι κεντρο-ευρωπαίοι κρατιστές καταδικάζουν τον … άμετρο κρατικό παρεμβατισμό του αγγλο-αμερικάνικου καπιταλισμού! Ο ευρωσκεπτικιστής Μπράουν για να σώσει το City έγινε πιο ευρωπαίος από τους ευρωπαίους. Δύσκολη χρονιά το 2009 για κολλημένους και δογματικούς.

 
Χίλαρι Κλίντον

Θα καταλάβει ότι δε θα επισκέπτεται τις πρωτεύουσες του κόσμου σαν πρώτη Κυρία μιας αδιαμφισβήτητης Pax Americana όπως έκανε πριν 15 χρόνια αλλά σαν υπουργός εξωτερικών μιας μεγάλης δύναμης που θα πρέπει όμως να προσαρμοστεί στις νέες ισορροπίες του κόσμου; Θα επιτρέψει σε «εχθρούς» και «φίλους» να επενδύουν σε χαραμάδες ανάμεσα σε αυτήν και τον Ομπάμα; Θα ελέγξει την τάση της για μνησικακία και ανοιχτούς λογαριασμούς που αναπόφευκτα θα μειώνουν τις διαπραγματευτικές της ικανότητες; Θα επαναλάβει τα ανακατέματα της που διαιρούσαν το επιτελείο του Λευκού Οίκου και μετέτρεπαν τις συσκέψεις του σε θρυλικούς, συζυγικούς καυγάδες;

 
Τζώρτζ Μπους

Η ιστορία κάποτε θα πάει πέρα από το πεταμένο παπούτσι και θα ρίξει ένα νέο βλέμμα σ' έναν από τους χειρότερους προέδρους των ΗΠΑ. Ο Μπούς κάρφωσε τις ΗΠΑ στο βάλτο του Ιράκ, εξασθένησε της ηγεμονία τους, χάρισε χρόνο στους Ασιάτες και τους άλλους ανταγωνιστές τους και έτσι εξελίχθηκε η παγκοσμιοποίηση πέρα από τα όρια ελέγχου τους. Τέλος, ο νέοσυντηρητικός γελοιοποίησε τις εξισώσεις «κράτος = αριστερά», «αγορά = δεξιά» κάνοντας περισσότερες κρατικοποιήσεις από τον Τσάβες και για να σώσει τον καπιταλισμό έφθασε στο οριακό σημείο να κόβει χρήμα και να το «ρίχνει με τα ελικόπτερα».


Τζίπι Λίβνι

Η εντυπωσιακή «κεντρώα» ξανθιά, χορτοφάγος (!) και πρώην της Μοσσάντ μιλά σαν καταδρομέας σε καταδρομείς αλλά μάλλον θα καταγραφεί σαν η «σκύλα» της Μέσης Ανατολής που ρίσκαρε μια γενοκτονία για να γίνει Πρωθυπουργός. Το 2009 μπαίνει με το Ισραήλ και τη Χαμάς σε μια εξ' αντικειμένου αιματηρή «συμπαιγνία» για να επιβραδύνουν τους δείκτες στο ρολόι της ιστορίας, και να προκαταβάλουν τη νέα γεωπολιτική σκηνή. Ο Ομπάμα κατά τη γνώμη μου δεν πρέπει να ξοδέψει το κεφάλαιό του ούτε στα βουνά του Αφγανιστάν ούτε σε νέα Καμπ Ντέιβιντ αλλά να περικυκλώσει αυτήν τη μόνιμη εστία της αλληλοκαταστροφής με ένα μεγάλο ιστορικό συμβιβασμό με τους ορκισμένους «εχθρούς», με τους Ταλιμπάν, τους Σύριους και προπαντός τους Ιρανούς. Η οριστική επίλυση της ισραηλινής – παλαιστινιακής σύγκρουσης πρέπει να είναι η καταληχτική κίνηση στη σκακιέρα της περιοχής. Τι θα κάνει η Λίβνι όταν ο αμερικανός σπόνσορας θα της πει να επιστρέψει τα υψώματα του Γκολάν στη Συρία και να δώσει έδαφος στο ανεξάρτητο κράτος της Παλαιστίνης; Τι θα κάνει η Χαμάς όταν ο Ιρανός σπόνσορας θα της υποδείξει να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ;

Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2009

Ένα νέο “1909” εκατό χρόνια μετά

Καταρχήν να ευχηθώ καλή χρονιά σε όλους και όλες. Ακολουθεί μία κουβέντα μου με τον Βασίλη Σκουρή για τη Real News γύρω από τα γεγονότα των ημερών, την οικονομική κρίση και την πολιτική επικαιρότητα. 
 
Τι πιστεύεις ότι ξεσήκωσε τους νέους;

Είναι εύκολο να αραδιάζω τίτλους που περιγράφουν το άνισο ισοζύγιο ανάμεσα στις γενιές αλλά τελικά ούτε αυτοί ούτε εμείς είμαστε έτοιμοι να αποκρυπτογραφήσουμε το «μαύρο κουτί» της νεανικής δυσφορίας. Είναι μόνο τα προκαταρκτικά επεισόδια της επερχόμενης κοινωνικής και οικονομικής καταιγίδας με επίκεντρο τις σχέσεις των γενεών που έχω αναλύσει πριν πέντε χρόνια στο βιβλίο μου «Βαμπίρ και Κανίβαλοι». Το φαινόμενο αυτό δε μπορεί να υπαχθεί στις υπάρχουσες κομματικές, ταξικές, συμβολικές και ιδεολογικές διαχωριστικές γραμμές. Όσοι βιάζονται να καπελώσουν το ξέσπασμα αυτό ή να κάνουν δημοσκοπικό και εκλογικό ταμείο θα διαψευστούν οικτρά. Ας μην κολλάμε στο τι λένε ή τι κάνουν οι νέοι αλλά ας καταλάβουμε τι αντικειμενικά εννοούν.

Ακόμα κι όταν τα σπάνε;
 
Αν η υπέρτατη αξία μου ήταν η κατανάλωση, αν το λατρεμένο είδωλό μου ήταν η βιτρίνα και η πιστωτική κάρτα με το χρήμα των γονιών μου, η τάση αποκόλλησης μου απ’ αυτούς, η απεξάρτηση από τον καθιερωμένο «κόσμο» θα πάρει και αυτή τη μορφή. Σπάω τα είδωλα με τα οποία έχω συνάψει σχέσεις αγάπης – μίσους, εξάρτησης – απεξάρτησης. Ένας αριστερός δεν σπάει το τζάμι μιας τράπεζας.

Ναι, αλλά η αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος;

Αυτό είναι περισσότερο στο δικό μας μυαλό που έχουμε εξαρτημένα αντανακλαστικά από άλλες εποχές. Τώρα το πολιτικό σύστημα το «αμφισβητούν» οι πρωταγωνιστές του. Τζάμπα αμφισβήτηση. Με τη νεολαία είναι πιο μπερδεμένο το πράμα. Αν στο σπίτι της μαμάς νιώθεις «μικρός πρίγκιπας» με τη φοιτητική σου ιδιότητα έξω στην κοινωνία η «πριγκιπική» ιδιότητα έχει γίνει πια καθολική, πληθωριστική και έτσι οι μεγάλες προσδοκίες μετατρέπονται καταστροφικά ή αυτοκαταστροφικά σε προδομένες προσδοκίες. Το έχουμε ζήσει σε άλλη κλίμακα στο γήπεδο. Εκεί νιώθεις μεγαλειώδης καθώς ταυτίζεσαι με το Ριβάλντο ή το Ντίογο και βγαίνεις έξω Κυριακή βράδυ στη μιζέρια και την αδιαφορία, αισθάνεσαι ένα τίποτα και λες τα «σπάω άρα υπάρχω», «αυτό μπάσταρδοι υποκριτές είναι το δικό μου ματς». Αν θες να υποκαταστήσεις την υπερπροστασία στην οικογένεια μέχρι τα τριάντα με την υπερπροστασία του κράτους, με μια σίγουρη καλά αμειβόμενη θέση στο δημόσιο ή στην αγορά και αυτό δεν είναι πια εφικτό, τότε νιώθεις να μετεωρίζεσαι στο κενό.

Ο φίλος σου ο Πάγκαλος όμως έφερε αναστάτωση και για αυτό το θέμα. Θα άντεχε ο ίδιος να είναι Υπουργός κοινής αποδοχής όπως πρότεινε;

Ορισμένοι ισχυροί παράγοντες ψιθυρίζουν ότι μόνο ένας Πάγκαλος μπορεί να επιβάλλει το νόμο και την τάξη. Αλλά ο Θοδωρής με το κυκλοθυμικό χαρισματικό ταπεραμέντο είναι ο ίδιος αναρχο-εξουσιαστής (γέλια), είναι το ίδιο πρόσωπο που σπάζει τη βιτρίνα και ταυτόχρονα συλλαμβάνει τον εαυτό του.

Από το «Βαμπίρ και Κανίβαλοι» φτάνουμε στο «Λευκό Κοτσύφι» για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο του τελευταίου βιβλίου σου για το Κραχ 2007-10. Η κρίση των γενεών πώς επηρεάζεται από την παγκόσμια οικονομική κρίση;

Τη φέρνει πιο κοντά και την κάνει εντονότερη ειδικά σε χώρες, όπως είχα προαναγγέλλει, με επερχόμενη δημογραφική ανατροπή στις ισορροπίες συνταξιούχων – εργαζόμενων, με γιγάντιο δημόσιο χρέος, υπό κατάρρευση συστήματα ασφάλισης και υγείας, υποβαθμισμένη, αναποτελεσματική αλλά καθολική τριτοβάθμια εκπαίδευση και βέβαια σχετικά χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα που είναι καθοριστική για την παραγωγή κοινωνικού πλούτου, ικανού να φτάσει για όλες τις γενιές.

Δηλαδή Ελλάδα… Τελικά το δημόσιο χρέος είναι πράσινο ή γαλάζιο;

Είναι πολύχρωμο, θεμελιώδες δομικό υλικό του ελληνικού καπιταλισμού και του μεταπολιτευτικού κράτους. Σαν κράτος και κοινωνία συνολικά ζούμε, άνισα φυσικά, πολύ πάνω από τις παραγωγικές δυνατότητες μας και καλύπτουμε τα κενά με υπερδανεισμό. Η ισχυρή εγχώρια ζήτηση που ήταν ο κινητήρας για τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης ξεπερνά κατά πολύ αυτές τις παραγωγικές δυνατότητες και συνεπώς τροφοδοτείται από τις εισαγωγές και τον υπερδανεισμό. Στο Δημόσιο Χρέος θα βρεις από το κόστος των πελατειακών δικτύων των κομμάτων εξουσίας μέχρι την άρνηση των μικρών κομμάτων της αριστεράς σ’ οποιαδήποτε μεταρρύθμιση που αυξάνει την απόδοση της δημόσιας δαπάνης. Θα βρεις την φοροδιαφυγή του 1% των πλουσιοτέρων που καλύπτει ένα 25% της συνολικής αλλά και τη φοροδιαφυγή – επιβίωση του μικρεμπόρου. Στο Δημόσιο Χρέος συναντάς από το κόστος μιας κρατικοδίαιτης οικονομικής ολιγαρχίας μέχρι την ισχυρή πίεση της κοινωνίας για μια θέση στο Δημόσιο, που εξακολουθεί να είναι το Greek Dream. Στο Δημόσιο Χρέος συμπυκνώνεται η διαφθορά και η σπατάλη του «Κράτους Εφραίμ».

Αιφνιδιάστηκε το πολιτικό σύστημα από το βάθος της κρίσης και την απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού;

Ναι, διαμορφώθηκε ένα πολιτικό προσωπικό αλλά και τραπεζικό, επιχειρηματικό, ακαδημαϊκό σε μια μακρά περίοδο εύκολης, διαρκούς ανόδου και παλιρροιακής ρευστότητας δίχως τη βαθειά μνήμη των κρίσεων του καπιταλισμού. Το είδα στον ανέμελο Αλογοσκούφη όταν τον προειδοποίησα στην τελευταία προεκλογική μας συζήτηση για την ανάγκη «σχεδίου Β» διαχείρισης της επερχόμενης κρίσης. Το είδα και στο κόμμα μου. Γι’ αυτό έγραψα το «Λευκό Κοτσύφι, blue tree, Μαύρο Καράβι». Η προστατευτική ομπρέλα του ευρώ δημιούργησε ένα παράλογο εφησυχασμό για το υψηλό δημόσιο χρέος και δεν είχε εκτιμηθεί πως όταν υποχωρήσει η ρευστότητα θα φανεί ποιοι κολυμπούσαν τόσο καιρό ξεβράκωτοι. Οι κίνδυνοι τότε τιμολογούνται πολύ ακριβά.
 
Λύσεις από κυβερνήσεις ενός κόμματος μπορεί να υπάρξουν;

Ούτε το ένα, ούτε τα δύο, ούτε όλα μαζί τα κόμματα φθάνουν ως ξεκρέμαστα επιτελεία που αναπαράγουν τα ίδια και τα ίδια. Τώρα μιλάμε για κυβέρνηση πάνω στο Βεζούβιο. Ή εκατό χρόνια μετά θα έχουμε ένα νέο 1909 ή ελεύθερη πτώση. Η κρίση έρχεται μια στιγμή που συμπυκνώνει όλα τα προβλήματα σ’ ένα κεντρικό ζήτημα Ηγεσίας στο χείλος της αβύσσου και θέτει το κρίσιμο ερώτημα: υπάρχει κάποιος, ένας ηγέτης, ένα κόμμα, μια κυβέρνηση να πιάσει δυνατά το τιμόνι, να πει στον καθένα τι να κάνει, να «κρεμάσει» και μερικούς στο κατάρτι, να εμπνεύσει σιγουριά, εμπιστοσύνη και ίσως λίγο «φόβο», να ανάψει φώτα πορείας για να βγούμε από την καταιγίδα;
 
Υπάρχει;

Το ΠΑΣΟΚ μπορεί να απαντήσει «εγώ» μόνο εφόσον δεν το δει ως μια ακόμη αλλαγή σκυτάλης στη διακυβέρνηση αλλά σαν ένα θετικό δημιουργικό σοκ στην ελληνική κοινωνία που θα πει όλη την αλήθεια στο λαό, θα αλλάξει την υφή του πολιτικού παιχνιδιού, θα κινητοποιήσει ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, θα επανεκτιμήσει ριζικά τις δικές του κυβερνητικές εμπειρίες, θα αυτοκαθαρθεί και θα σχηματίσει μια κυβέρνηση της ευρύτερης δυνατής βάσης πάνω σε καλά επεξεργασμένες άμεσες και μεσοπρόθεσμες προτεραιότητες. Ουσιαστικά χρειάζεται μια δημοκρατική «επανάσταση» εκ των άνω εν μέσω της κρίσης που θα πυροδοτήσει μια ανασύνθεση στον κοινωνικό ιστό, ο οποίος έχει και τις δικές του παθογένειες. Διαφορετικά θα καταγραφούμε στην ιστορία σαν ένα μάτσο θλιβεροί πολιτικάντες που σιδέρωναν τα υπουργικά κουστουμάκια τους ενώ ο κόσμος χάνονταν.
 
Το ΠΑΣΟΚ, πάντως, φαίνεται να μην κατανοεί το βάθος του προβλήματος. Ο Γ. Παπανδρέου ούτε καν συζητά το δέον γενέσθαι με τα στελέχη του…

Ο Γιώργος Παπανδρέου πρέπει να υπερβεί την ενδημική αδυναμία των κομμάτων να σχηματίζουν δημιουργικές ηγετικές ομάδες με ιδέες, στρατηγική κατεύθυνση και ικανότητες στην τακτική. Και τα στελέχη μας πρέπει να ξεκολλήσουν από τις «αναμνήσεις» τους και να πάψουν να αναζητούν την έξοδο από την κρίση είτε στις εμπειρίες τους του ’85 είτε των ‘94-’96 είτε των ’96-’99. Η κατάσταση είναι ριζικά διαφορετική και δεν πρέπει να καταστραφούμε από το «σύνδρομο της γραμμής Μαζινό».

Αυτό το «σύνδρομο Μαζινό» το αναλύεις στο «Λευκό-Κοτσύφι» αλλά διερωτώμαι αν ο Πρόεδρος σου ή οι κορυφαίοι σας έχουν μελετήσει τα βιβλία σου;

Και τα τέσσερα τελευταία βιβλία μου έχουν ουσιαστικά το ίδιο θέμα: Τη διακυβέρνηση εν μέσω κρίσης σε συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας. Θυμήσου το «Ζητούνται Αλχημιστές» για τα προβλήματα ηγεσίας στη διαχείριση κινδύνων και κρίσεων. Δυστυχώς, έχω αποφασίσει τα επόμενα βιβλία μου να βγαίνουν με αμερικάνικο ψευδώνυμο και με ψεύτικο βιογραφικό και τότε να είσαι βέβαιος ότι θα «διαβαστούν» και από τους «πάνω». Από τους «κάτω» διακομματικά δεν έχω κανένα παράπονο.

Αλήθεια, στον Αλέκο Αλαβάνο, παλιό σου σύντροφο τι θα είχες να του πεις; Πώς τον κρίνεις;

«Αποτυγχάνω μέσα στην επιτυχία. Δεν αντέχω την επιτυχία» είναι ένα ψυχαναλυτικό σχήμα του Φρόιντ που μάλλον ταιριάζει στην προσπάθεια του Αλέκου να ξεφορτωθεί το πολιτικό βάρος που έστω δημοσκοπικά πρόσφερε ο λαός στο ΣΥΡΙΖΑ. Πέρυσι και δημόσια και κατ’ ιδίαν τον είχα συγχαρεί για τις κινήσεις του αλλά στενοχωριέμαι όταν χτυπά τα στήθια του ως μαινόμενος θεολόγος του τύπου «μετανοείτε αμαρτωλοί». Αντί να καταγγέλλουμε απλώς την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, δίχως να ιδρώνει το αυτί της, έλα καλύτερα Αλέκο να την αλλάξουμε.
 
Και τον Αλέξη Τσίπρα; Ήδη υπάρχουν οι πρώτες αμφισβητήσεις…

Τον Αλέξη τον αγαπώ αλλά πιστεύω ότι ακόμα δεν υποψιάζεται ότι ο αριστερίστικός ακτιβισμός που λέει όχι σ’ όλες τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις είναι αντεστραμμένος βαμπιρισμός, βολεύει το υπάρχον πολιτικό, κοινωνικό, ηλικιακό status quo σε βάρος της νέας γενιάς και ενισχύει με τη σειρά του τις παγίδες της εγκατάλειψης, της αμορφωσιάς, της ενδημικής φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτό δεν είναι τα μονίμως κλειστά Πανεπιστήμια και τα διαλυμένα δημόσια σχολεία των μη προνομιούχων; Αλέξη, μην εμπιστεύεσαι ατάκες και κλισέ.

Το ΚΚΕ πάει για το Συνέδριό του τον Φεβρουάριο. Την θητεία της Αλέκας πώς την κρίνεις;

20 χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού είναι καιρός να ξεπεράσει τη λογική του «φρουρίου» που πολιορκείται πανταχόθεν από εχθρούς του λαού και το «σύνδρομο του σκαντζόχοιρου» που μαζεύεται στα αγκάθια του και να ξαναπιάσει το νήμα με τις καλύτερες στιγμές του κομμουνιστικού κινήματος όπως της Εαμικής Αντίστασης, του δημοκρατικού κινήματος της μεταπολεμικής περιόδου, της αντιδικτατορικής αντίστασης και του ανοιχτού λαϊκού χαρακτήρα του Χαρίλαου της μεταπολίτευσης.
 
Για τον Κ. Σημίτη πιστεύεις ότι πρέπει να είναι και πάλι υποψήφιος; Και έως πότε το θέμα του θα διχάζει το ΠΑΣΟΚ;

Θυμάσαι το «Εκεί που τελειώνει η λογική αρχίζει ο στρατός»; Βάλε ΠΑΣΟΚ και είσαι μέσα.
 
Ντόρα ή Αβραμόπουλος στη Νέα Δημοκρατία;

Καλά ανασχημάτισε και τον εαυτό του ο Καραμανλής;
 
Ο Καραμανλής;

Τώρα τον χτυπά το «σύνδρομο της κλεψύδρας». Νιώθει ότι ο χρόνος τρέχει εναντίον του. Έχει προσεγγίσει εκείνο το κρίσιμο σημείο στροφής όπου ακόμα και οι πιο έξυπνες ιδέες πέφτουν στην ανυποληψία, η δύναμη και η θέληση παραλύουν, οι εφεδρείες εξαντλούνται, οι ανασχηματισμοί και τα «νέα» πρόσωπα καίγονται.

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος;

Η πολιτική είναι παιχνίδι για σκληρούς παίχτες και όχι για ευάλωτους χομπίστες. Ο Βαγγέλης έχει υψηλή αίσθηση της πολιτικής λειτουργίας και ξέρει ότι είναι «καταδικασμένος» να αγωνιστεί για να γίνει ο Παπανδρέου ένας καλός Πρωθυπουργός. Εδώ και ο Πάγκαλος που ο παππούς του έστειλε εξορία τον Γεώργιο Παπανδρέου και στο κάτω-κάτω αξιοκρατικά μπορούσε να έχει τις ίδιες αρχηγικές φιλοδοξίες έχει εξελιχθεί σ’ ένα θερμό υποστηριχτή της πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου. Τι να κάνουμε; Έτσι, είναι η πολιτική.